سوسن باستانی - تهران، دانشگاه الزهرا
افسانه کمالی - تهران، دانشگاه الزهرا
مریم صالحی هیکویی - تهران، دانشگاه الزهرا

اعتماد یکی از عناصر بنیادین تعامل اجتماعی است که در حل مسایل مربوط به نظم اجتماعی نقشی تعیینکننده دارد. اعتماد پیششرط عمده و کلیدی برای موجودیت هر جامعه‏ای محسوب می‏شود و تسهیلکننده مبادلات در فضای اجتماعی است. اعتماد بین شخصی در روابط اجتماعی شکل می‏گیرد و در طول زمان تقویت می‏شود، لذا کم و کیف روابط، میزان و نحوه تعاملات می‏تواند در تقویت و شکل‏گیری اعتماد موثر باشد. سازوکار پیوندهای اجتماعی، در شبکه روابط غیررسمی فرد ـ که به عنوان سرمایه اجتماعی شبکه نام برده میشود ـ طی مکانیسمی به افزایش اعتماد اجتماعی منجر می‏گردد. لذا میزان و گستره روابط و تعاملات در شبکه، در ابعاد ساختی (اندازه و ترکیب شبکه)، تعاملی (فراوانی تماس، صمیمیت) و کارکردی (حمایتها) در ایجاد و تقویت اعتماد تاثیرگذار خواهد بود. در این مقاله تاثیر سرمایه اجتماعی شبکه و متغیرهای زمینهای بر اعتماد، مورد آزمون قرار گرفته است. این مطالعه با روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است و جامعه آماری آن را افراد ۱۸ سال به بالای تهران تشکیل میدهند. حجم نمونه ۳۲۰ نفر است که با روش نمونه‏گیری خوشه‏ای با احتمال متناسب با حجم انتخاب گردید. نتایج حاکی از آن است که با افزایش سرمایه اجتماعی شبکه افراد، اعتماد متقابل بین شخصی نیز افزایش مییابد. به بیان دیگر روابط و تعاملات و منابع حمایتی موجود در شبکه میتواند زمینهساز ایجاد و تقویت اعتماد بین افراد باشد. از بین ویژگیهای شبکه، صمیمیت و حمایت متقابل دو عامل اصلی تبیینکننده هستند که صمیمیت نقش مهمتری دارد. البته ویژگیهای فردی، بهویژه وضعیت تاهل و وضع فعالیت نیز بهطور غیرمستقیم بر اعتماد تاثیرگذار بودهاند، اما از بین متغیرهای فردی و متغیرهای شبکهای، نقش متغیرهای شبکهای بهویژه صمیمیت پیوند و حمایتهای متقابل در تبیین اعتماد بیشتر است. به بیان دیگر ویژگیهای شبکه، بیش از ویژگیهای فردی افراد در اعتمادشان به یکدیگر تاثیر دارد.

اعتماد متقابل بین شخصی, شبکه روابط اجتماعی, سرمایه اجتماعی شبکه, حمایت اجتماعی