مرضیه موسوی خامنه - استادیار دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا
زینب حسن‌پور درودگر - کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا

در این مطالعه به بررسی سرمایه اجتماعی در محلات مساعد و نامساعد شهر تهران پرداخته شده و ابعاد سرمایه اجتماعی، عینی و ذهنی، و مولفههای آن همچون حمایتهای اجتماعی، روابط، مشارکت، آگاهی، همیاری و اعتماد اجتماعی در این محلات با یکدیگر مقایسه شدهاند. در این زمینه از نظریات سرمایه اجتماعی و ادبیات تاثیر محله و بخصوص نظریات ویلسون، هاردینگ و تورنی درباب تاثیر زندگی در محلات نامساعد بر رفتارهای اجتماعی افراد استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق جمعیت ۱۵ تا ۶۵ سال ساکن در محلات تهران است. محلات تهران با توجه به سه شاخص وضعیت اقتصادی، سواد زنان و مهاجرت، به سه دسته مساعد، نیمهمساعد و نامساعد تقسیم و از هر دسته ۱۰ محله بهطور تصادفی انتخاب شده است. اطلاعات این پیمایش با استفاده از تکنیک پرسشنامه از بین ۴۵۰ نفر از ساکنان این محلات جمعآوری شده است.      نتایج تحلیل واریانس بیانگر وجود تفاوت در میزان سرمایه اجتماعی عینی و ذهنی افراد در محلات مختلف بوده است. بهگونهای که در محلات مساعد در مقایسه با محلات نامساعد، شبکه روابط افراد گستردهتر، میزان آگاهی، مشارکت، حمایتهای اجتماعی و همیاری ایشان هم بیشتر بوده است، اگرچه میزان اعتماد در محلات  نامساعد بالاتر گزارش شده است. در نهایت، یافتههای تحقیق داعیه نظریههای یادشده را مبنی بر محدودبودن منابع و فرصتها در محلات نامساعد نسبت به محلات مساعد درباره سرمایه اجتماعی تایید میکند.

سرمایه اجتماعی, سرمایه اجتماعی عینی, سرمایه اجتماعی ذهنی, محلات مساعد و نامساعد