محسن فتحی - دانشگاه تهران
مجید سعیدی راد - دانشگاه شهید بهشتی
کیومرث یزدان پناه درو - دانشگاه تهران
محسن کلانتری - دانشگاه تهران

جمهوری اسلامی ایران بهواسطه موقعیت راهبردی و واقعشدن دریکی از حساسترین مناطق جهان، پیوسته دارای فرصتها و مزیتهایی همراه با تهدیدها و آسیبپذیریهای اجتنابناپذیر و غیرارادی بخصوص در مناطق مرزی خود، میباشد. دارا بودن سه ویژگی و امتیاز موقعیتی، یعنی: پیوستگی موقعیت سرزمینی ایران؛ دارا بودن سواحل طولانی در خلیجفارس و دریای عمان در اختیار داشتن تنگه راهبردی هرمز، همچنین برخورداری از موقعیت گذرگاهی، همانا ایران را در زمره کشورهای مهم و تاثیرگذار بر مبادلات جهانی و منطقهای قرار داده است. وجود این مبادلات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز بین کشورهای مجاور و آسیبپذیری و تهدیدات مختلف در این مناطق، ضرورت و اهمیت ویژهای را در نظام برنامهریزی کشور ما و در فرایند ساماندهی و برنامهریزی آمایش سرزمین و سند چشمانداز ۱۴۰۴، به مناطق مرزی داده است بر اساس مستندات، مطالعات و تحقیقات انجامشده در سالیان اخیر ملاحظه میشود که به دلیل اهمیت و حساسیتهای ویژه مناطق مرزی، توجه خاصی در جهان به ساماندهی و آمایش دفاعی –امنیتی این مناطق شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و به شیوه میدانی با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه به تبیین شاخصها و راهبردهای دفاعی- امنیتی و اولویتگذاری این راهبردها پرداخته است. به این منظور، از مدل SWOT برای تدوین شاخصها و راهبردها و همچنین از مدل QSPM برای اولویتبندی راهبردها استفادهشده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که راهبردهای مناسب برای آمایش دفاعی-امنیتی مناطق مرزی جنوبی کشور از نوع راهبردهای تنوعی (رقابتی) هستند و ضرورت توجه به شاخصهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و سیاسی- امنیتی توام با یکدیگر برای توسعه و امنیت منطقه را لازم میداند

آمایش سرزمین, امنیت, آمایش مناطق مرزی, مرزهای جنوبی ایران, مدل SWOT-QSPM