حسین مصباحیان - استادیار فلسفه، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

هدف این مقاله، طرح و توسعه این مطلب است که مدرنیته وجود ندارد، بلکه مدرنیتهها وجود دارند و چون چنین است صورت­بندی نظریه جدیدی در مورد مدرنیته، فراتر از چهارچوبهای نظری مدافع اصلی پروژه مدرنیته یعنی یورگن هابرماس ضرورت دارد. چنین رویکردی که ذیل عنوان «تنوع مدرنیتهها» پیش می­رود، ضمن توجه جدی به ادبیات انتقادی غیر غربی در مورد پروژه ناتمام مدرنیتههابرماس ،تلاش می کند تا چهار ویژگی اصلی تنوع مدرنیتهها که خود حاصل تنوع فرهنگها است را به کمک ادبیات انتقادی غیر غربی مورد بحث قرار دهد. نخست این­که، تنوع مدرنیتهها به­مثابه آلترناتیوی در مقابل مدرنیته منفرد، نظرگاه­های همهشمول تاریخ را عمدتا با ارجاع به تنوع تاریخ­ها به چالش می­کشد. دوم این­که، تنوع و تعدد کارگزاران یا فاعلان مدرن­سازی به­مثابه امری در توسعه مدرنیتههای مختلف مورد توجه جدی قرار می گیرد. سوم این­که، مدرنیته می­تواند با دیدگاه­ها و بصیرت­های متفاوتی ظهور کند، تفاوت­هایی که خود نتیجه تفاوت­های فرهنگی و تفاوت در عاملان و کارگزاران تغییر است. چهارم این­که، دیدگاه «تنوع مدرنیتهها»، بی­هیچ تردیدی پیوند بین مدرنیته و تمدن را مورد توجه قرار می دهد و یک عامل مهم در تعریف و تشخیص عاملان مدرنیزاسیون را میراث تمدنی­ای می داند که پروژه­ها بر مبنای آن ساخته شوند و سامان می­گیرند، و چون چنین است مطالعه تنوع مدرنیتهها، همزمان یک مطالعه تمدنی نیز هست.

روشنگری, مدرنیته تک صدا, یورگن هابرماس, همهشمولی, تنوع مدرنیتهها, منتقدان غیر غربی