رضا رحیم نیا - استادیار گروه مرمت و احیا بناهای تاریخی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، ایران

پایتخت های ایران در دوره صفوی به ترتیب تبریز، قزوین و اصفهان بوده اند. آثار موجود از شهر صفوی در دو پایتخت ابتداییدستخوش تغییرات فراوانی شده در حالی که در اصفهان می توان فضاهای کامل تری از آنها را یافت. در دو شهر دیگر (تبریز و قزوین)بخش زیادی از ساخته های صفوی از بین رفته اند و نشانه های محدودی از آنها موجود است. در شهر قزوین با توجه به دخل وتصرفات فراوان کمتر آثاری از ساختار شهر صفوی وجود دارد. یکی از فضاهای شاخص در ساختار شهرهای صفوی عنصر میداناست. آنچه در این مطالعه مرور شده، بررسی میدان ها به عنوان فضای باز شهری در قزوین عصر صفوی است. دو میدانی (میدانسعادت و میدان اسب) که با عناوین متفاوتی مورد اشاره قرار گرفته و در این مقاله به آنها پرداخته شده است. اگرچه شواهد کالبدیمشخصی از این دو میدان در اختیار نیست ولی مراجعه به متون تاریخی و دست اول مورخان و سیاحان می تواند یک سیر تاریخیرا از زمان ایجاد، اوج و افول میدان ها مرور کند.در مجموع هدف از این مقاله، بررسی و بازخوانی سیر تاریخی و اشارات موجود از میدان است که در نهایت به ارائه خط زمانی ازآنها منتج شده است. البته مطمئنا این خط زمانی با دستیابی به منابع و اسناد جدید تکمیل تر خواهد شد. درباره میدان سعادت،اگرچه برخی از محققین اشاره به میدان جدید قبل از دوره شاه طهماسب دارند ولی به نظر می رسد حداقل ساختار اصلی این میداندر دوره شاه طهماسب بنیان گذارده شد و در دوره صفویه از رونق خوبی برخوردار بوده است. در اواخر دوره صفوی این میدان رو بهافول نهاد. درباره میدان اسب نیز این سیر تاریخی با تکیه بر اشارات موجود مرور شده است. اولین اشاره به میدان اسب در اواسطدوره شاه طهماسب و آخرین اشاره موجود مربوط به زمان شاه سلیمان اول (شاه صفی دوم) است.

قزوین، میدان سعادت، میدان اسب، سیر تاریخی