خدیجه خرسند - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه طراحی پارچه و لباس، موسسه آموزش عالی آپادانا، شیراز، ایران
سارا نوری زاده - کارشناس ارشد مهندسی کامپیوتر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، بوشهر، ایران

مقاله حاضر که به روش توصیفی و از طریق مطالعات کتابخانه ای انجام شده است، به بررسی طراز- نقش نوشتار در بافته ها- یا هنر خط - نگارگری که بخشی از پیکره هنر ایرانی ست پرداخته و آن را موردبررسی قرار میدهد. این مقاله که باهدف کاربرد خط و کلمه بر هنر تصویر و طرح آن بر روی پارچه برای استفاده ی عموم افراد تهیه و تدوین شده است، درصدد پاسخگویی بهاین سوالات است که آیا تلفیق رنگ، خط و احجام هندسی، طرح، نوع و بافت پارچه فاقد اندیشه و بداهه است یا اندیشمندانه وباهدفی مشخص صورت گرفته است؟ آیا هنر پارچه بافی به روش خط نگارگری توانسته رسالت خود را در زمینه ی فراگیری و جهان شمول بودن هنر به منصه ظهور برساند؟ پیشینه این هنر و نقش برخی از حکومت های اسلامی در توسعه و گسترش هنرخط - نگارگری از دیگر موضوعاتی ست که سعی شده در این مقاله به اختصار بدان پرداخته شود. با بررسی منابع و مآخذ مربوطه و همچنین با توجه به مشاهدات و نتیجه گیری های به دست آمده چنین به نظر می رسد که هنر خط- نگارگری (طراز) بر روی پارچه ها دارای سابقه و پیشینه طولانی است، خاستگاه آن ایران باستان بوده و ریشه در فرهنگ ایرانی و زبان پهلوی دارد.همچنین مشخص می گردد که این هنر، یعنی صنعت خط- نگارگری روی پارچه های معروف به طراز، تنها یک هنر دوبعدی متشکل از فرم و محتوا نیست، بلکه ابزاری است که در انتقال مفاهیم سنتی و فرهنگی از ایران باستان به دوره اسلامی نقشداشته و در بعضی از ادوار تاریخی مانند دوره فاطمیون مصر و یا سلجوقیان ایران یک هنر گسترده و موردتوجه حاکمیتسیاسی بوده و نقش مهمی در انتقال مظاهر فرهنگی و تاریخی داشته است.

پارچه طراز، خط نوشته های طراز، خط نگارگری، خط کوفی