بررسی صنعت پارچه و نساجی دوره قاجار

همگام با پیک رنگاری درباری که در نیمه نخست قاجار، پویا بود و در دوره دوم با رواج طبیعت نگاری از رونق افتاد،نساجی سنتی چنین مسیری پیمود و به رغم شکوفایی در ابتدای کار، در زمان پادشاهان میانه این سلسله با ورودپارچه های صنعتی، جایگزینی بیشتری یافت. به واقع در نیمه نخست این حکومت همزمان با فرمانروایی فتحعلی شاه، هنوزاین هنر از نفس نیوفتاده و همچون نقاشی این عصر، با آمیختگی هنر داخلی و خارجی، پیشتاز چگونگی آن دوره اقدامکرد. آن روزگار، نقش و طرح پارچه های متداول بر اساس اصول هنرهای سنتی ایران شناسایی می شد. البته مسلما به جهتبستر اصلی این پژوهش و جستجو درهنرپیکرنگار، طرح و نقش پارچه های انواع تن پوش ، بیشتر از دیگرگونه هایکاربردی مورد ریزبینی واقع می شوند. نتیجه مطالعه نشان می دهد افزون بر پارچه های بدون طرح ونقش، بیشترمنسوجات آنعصر از طر حهای واگیر های، انواع قابی، محرمات وافشان بهره می گرفتند که معمولا با نقوش گیاهی آرایه بندی می شد. دراین بین، طرح های افشان و محرمات در طبقه عامه کاربرد بیشتری داشت ؛ طرح افشان تقریبا با پوشاک زنانه و مصارفخانگی تعریف می گشت و محرمات، پوشش معمول خدمه درباربود. به عکس، انواع منسوج بدون طرح بیشتر درپوشش خاندان سلطنتی مجال ظهور می یافت و گاه با حاشیه دوزی محرمات زینت می شد. طرح های واگیر های وانواع قابی نیز با گستردگی بسیار، احتمالا در پوشش زن و مرد اقشار گوناگون جامعه مورد استفاده قرار می گرفت. هدفاز نگارش این مقاله بررسی وضعیت صنعت نساجی کشور در دوره قاجار در زمینه تولید، صادرات و واردات منسوجات میباشد. فرض براین است که شاهان قاجار به علت بی لیاقتی و بی توجهی به امور مملکت از صنایع داخلی به ویژه نساجی حمایتنکردند. با چنین رویکردی کشورهای صنعتی غرب، بازار مناسبی را در ایران برای عرضه محصولات خود یافتند که اینامر در طول یک صدسال منجر به نابودی صنایع بومی شد. در این پژوهش با مطالعه کتاب ها و اسناد،وضعیت پارچه بافی در دوره قاجار شناسایی و عوامل موثر بر تغییر و تحولات نساجی بررسی می گردد.

Keywords:

قاجار , پارچه , طرح , نقش