رجوع از ایجاب در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا

ایجاب ممکن است موثر یا غیر موثر باشد. اگر با پذیرش ایجاب، قراردادی تشکیل شود، ایجاب را موثر می نامند. در غیر این صورت، ایجاب موثر نیست. ایجاب کننده می تواند از ایجاب خود، اعم از موثر یا غیر موثر باز گردد. بازگشت از ایجاب موثر را «رجوع از ایجاب» و بازگشت از ایجاب غیر موثر را «انصراف از ایجاب» می نامند. موارد یاد شده به صراحت در کنوانسیون بیع بین المللی کالا آمده است، ولی تقسیم ایجاب به موثر و غیر موثر در حقوق ایران به وضوح دیده نمی شود. گسترش روزافزون قرار دادهای عظیم بین المللی ضرورت بررسی موضوع فوق را بیش از پیش آشکار می کند. تبیین این مساله خصوصا بر اساس قانون مدنی ایران که مبتنی بر فقه امامیه است از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا مشهور فقیهان امامیه بر جواز رجوع از ایجاب قبل از قبول حکم می دهند. با وجود سکوت قانون گذار در خصوص این موضوع ضروری است که بین انواع ایجاب قائل به تفکیک شد و ایجاب را در صورتی که با تصریح یا تعهد و التزام بر عدم رجوع باشد، الزام آور دانست. استفاده از تعهد یک جانبه به عنوان مبنای رجوع به دلیل عدم پذیرش در فقه امامیه با مانع قانونی مواجه است. بنابر این، به نظر می رسد نظریه مسئولیت مدنی در راستای سو استفاده از حق به عنوان مبنایی غیر مستقیم از طریق توجیه مطالبه خسارت ناشی از رجوع، قابل ارائه در حقوق ایران برای پذیرش الزام آور بودن ایجاب و وادار کردن موجب به ابقای ایجاب خود باشد. هدف از این پژوهش بررسی مسالهی رجوع از ایجاب در حقوق ایران و مقایسه آن با کنوانسیون بیع بین المللی کالا است که مقررات صریحی در مواد ۱۵ و ۱۶ دارد. بنابر این تفاوت رجوع از ایجاب و انصراف از آن نیز در حقوق ما ناشناخته است. این مقاله به مطالعه تطبیقی مفهوم دقیق انصراف و رجوع از ایجاب در کنوانسیون یاد شده و حقوق ایران می پردازد.