سمیرا حیدری - کارشناس ارشد علوم سیاسی، دانشگاه تهران
خسرو ظفر نوایی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز ، گروه فلسفه و ادیان

متعاقب هجرت پیامبر (ص) از مکه به یثرب، ساختار سیاسی تازه ای در یثرب ایجاد شد که می توان آن را اصطلاحا دولت - شهر مدینه نامید. این رویداد، سرآغاز تاریخ سیاسی اسلام است. مهم ترین اقدام پیامبر (ص) پس از ورود به مدینه، تدوین صحیفه النبی» یا «قانون اساسی مدینه» بود که ضمن تعیین حقوق و تکالیف همهی قبایل مدینه اعم از مسلمانان، یهودیان و مشرکان و تنظیم روابط میان ایشان، با حفظ استقلال فرهنگی قبایل، نوعی وحدت سیاسی - اجتماعی میان آنها ایجاد کرده و ثبات، امنیت و آرامش را در آن اقلیم به ارمغان آورد. سه عنصر «جمعیت»، «سرزمین» و «حاکمیت»، به عنوان سه رکن از ارکان چهار گانهی دولت-شهر مدینه و نیز برخی از مبانی مهم این دولت-شهر، از جمله اصل زیست مسالمت آمیز، اصل عدالت، اصل آزادی ادیان و... با تکیه بر متن صحیفه النبی در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته اند.

پیامبر (ص)، دولت- شهر مدینه، صحیفه النبی، قبیله