عباس عابدی - کارشناس ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
مسلم احمدی - دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران

تاسیس مدارس نظامیه با برخی ویژگی های انحصاری در آغاز نیمه دوم قرن پنجم، توسط خواجه نظام الملک طوسی وزیر سلجوقیان که خود از عالمان و نویسندگان آن دوره به شمار می رفت تحولی در امر مدیریت تعلیم و تربیت اسلامی ایجاد نمود که به عنوان نقطه عطفی در تاریخ اسلام از جهات مختلف قابل بررسی است. تاثیرات مختلف علمی، اجتماعی و مذهبی این مدارس؛ ناشی از اهداف، ساختارها، ویژگی ها و مدیرت خاص آنهاست. محققین در نوشتار پشرو می کوشند تا شیوه مدیریت در این مدارس، ویژگی و تاثیرات نظامیه ها (به خصوص نظامیه بغداد) را در ارتباط با توسعه و نهادینه کردن مذهب شافعی بررسی کنند. یافته ها نشان می دهد خواجه نظام الملک با تاسیس مدارس نظامیه و تربیت دانشمندان و فقهای جدلی، آنان را بر آن می داشت که به تمایلات مذهبی و سیاسی وی رنگ علمی و منطقی بدهند تا بتوانند با تکیه بر آثار و تالیفات ایشان و نیز انعقاد مجالس وعظ و خطابه، علیه دیگر مذاهب، عملا خط بطلانی بر عقاید مذهبی مخالفان خود بکشد.

نظامیه، نظام الملک، نظامیه بغداد، فقه شافعی، مدارس اسلامی