جلال جلالی زاده - عضو هیئت علمی گروه فقه شافعی دانشکده الهیات دانشگاه تهران

یکی از علومی که در دامن اسلام پرورش یافت علم اصول فقه است که همزاد فقه بوده اما از نظر تدوین متاخر از فقه است که از سوی یکی از مجتهدان بزرگ یعنی امام شافعی وضع شد تا به عنوان ابزار استنباط و قانون تصحیح اجتهاد از انحراف در مسیر مقاصد شریعت و اختلاف در بین مسلمین جلوگیری نماید . این دانش علاوه بر منتج بودن از آثار عقل و نقل، از ویژگی های کلی و تجریدی برخوردار است و موجب نظم و انضباط در استنباط احکام می شود. علم اصول فقه خارج از حاکمیت سنت های تاریخی بر مسائل علوم نبوده است و محصول تطورات و عواملی بوده که ظهور آن را ممکنساخته است . قبل از امام شافعی، فقها درباره ی مسائل فقه بحث می کردند اما قانون کلیای نبود که در شناختن ادله ی شرعی به آن مراجعه نمایند، امام شافعی علم اصول فقه را به عنوان یک قانون ویک منهج کلی وضع نمود تا فقها در شناخت مراتب ادله ی شرعی به آن مراجعه نمایند . علم اصول فقه موجب می شود تا همیشه احکام اسلامی متناسب با مسائل مستحدثه استنباط و نیازهای مراجعین برطرف گردد . نگاشتن کتاب الرساله برای اولین بار نقش ارسط و را در تدوین علم منطق برای امام شافعی تداعی می کند که می توان گفت نقش امام شافعی، مجدد، اپیستمولوژیست، بانی منهج، واضع علم اصول و فیلسوف علم در اندیشه اسلامی بوده است. در این مقاله نتایج و ثمرات این عمل ارزشمند تبیین و آشکار می شود.

امام شافعی، اصول فقه، منهج، الرساله، مجدد، تفکر فلسفی