علی احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد بیماریشناسی گیاهی، دانشگاه تبریز، ایران
رضا خاک ور - استادیار باکتریشناسی گیاهی، دانشگاه تبریز، ایران

مقدمه: جنسStreptomycesاز بزرگترین و مهمترین جنسهای باکتریایی است که بعضی از اعضای آن بیمارگر گیاهان و محصولات کشاورزی محسوب میشوند. بیماری جرب معمولی از بیماریهای مهم گیاهی است که بهوسیله باکتری Streptomyces scabies و برخی دیگر از گونههای مشابه عمدتا روی سیبزمینی و ندرتا روی برخی دیگر از محصولات غدهای نظیر چغندر، تربچه، شلغم و غیره ایجاد میشود. با توجه به جایگاه استراتژیک کشت سیبزمینی در منطقه شمال غرب کشور و علیرغم انتشار گسترده این بیماری در استانهای آذربایجان و کردستان، هنوز گزارش دقیقی از عامل اصلی بیماری، میزان پراکنش و نژادهای مختلف این بیماری در دسترس نیست. هدف این پژوهش شناسایی مولکولی عامل اصلی اسکب سیبزمینی در استانهای آذربایجان شرقی و کردستان و بررسی ارتباط بین بیماریزایی این باکتری و وجود ژن تاکستومین Aبود مواد و روشها: در فصل برداشت سالهای ۱۳۹۱-۱۳۸۹ از غدههای دارای علائم جرب در مزارع سیبزمینی نمونهبرداری و به آزمایشگاه منتقل شدند. پس از جداسازی و خالصسازی باکتری، جدایههای باکتریایی براساس ویژگیهای مورفولوژیکی، تستهای بیوشیمیایی و نیز با استفاده از آزمون PCR توسط آغازگر عمومی جنسStreptomyces  و آغازگر اختصاصی گونه S. scabies ارزیابی شدند. همچنین قدرت بیماریزایی جدایهها روی غده سیبزمینی و تربچه و نیز حضور ژن تولیدکننده توکسین تاکستومین A در نمونهها بررسی شد. نتایج: از بین جدایهها، براساس صفات مورفولوژیک و تستهای بیوشیمیایی و آزمون PCR ، ۳۲ جدایه متعلق به جنس Streptomyces شناسایی شد. در تست بیماریزایی روی غده سیبزمینی و تربچه ۲۶ جدایه از ۳۲ جدایه واکنش مثبت نشان دادند. نتیجه آزمون PCR با آغازگر اختصاصی گونه S. scabies بهصورت مولکولی نیز اثبات کرد که این ۲۶ جدایه به گونه S. scabies متعلق هستند. ضمنا نتایج آزمون PCR با آغازگر اختصاصی ژن بیماریزایی تاکستومین A (txt A) نشان داد این ژن در تمام ۲۶ جدایه با قدرت بیماریزای وجود دارد که بیانگر همبستگی کامل قدرت بیماریزایی این باکتری در گیاهان و وجود این ژن در باکتری است. بحث و نتیجهگیری: این اولین گزارش علمی است که وجود این بیمارگر را بهصورت مولکولی در منطقه اثبات میکند. نتایج بهدستآمده و وجود جدایههای مثبت فراوان در داخل نمونهها، حاکی از آلودگی گسترده مزارع سیبزمینی استانهای آذربایجان و کردستان به بیماری جرب معمولی است.

جرب معمولی, واکنش زنجیرهای پلیمراز, ژن تاکستومین A, Streptomyces