تحلیل محتوای کتابهای عربی دوره اول متوسطه از منظر جهتگیری جنسیتی براساس تکنیکهای آنتروپیشانون و تاپسیس

یکی از مهم­ترین دغدغههای بشر در تمام ادوار تاریخی، مقوله تعلیم و تربیت و پرورش نسل جوان برای ورود به اجتماع و جامعه­پذیری آنان بودهاست. در مطالعه مناسبات مختلف تعلیم و تربیت با جامعه، نمی­توان از مساله جنسیت غافل ماند. تعلیم و تربیت در لایه­های پیدا و پنهان خود در پی تربیت انسان­هایی است که از مرحله ادنای انسانیت به مرتبه عالی آن دست­یابند و از جمله با نگاهی روشنفکرانه، سعی در رعایت حقوق جنسیتی افراد جامعه داشتهباشند. از میان اجزای نظام آموزش و پرورش، کتاب­های درسی به طور مستقیم و غیرمستقیم در القای درست یا نادرست نقشها و تصاویر جنسیتی زنان و مردان نقش دارند. علیرغم این که نحوه انعکاس جنسیت در کتابهای درسی اهمیت فوقالعاده دارد، در تحقیقات پیشین مربوط به آموزش زبان عربی در ایران، این موضوع بررسی نشدهاست. در این پژوهش سعی شده تا این ابزار آموزشی از منظر جهت­گیری جنسیتی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا، کلیه کتاب­های عربی دوره­ اول متوسطه سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ در ۶ مولفه­واژه­های جنسیتی، کاربرد اسامی زنانه و مردانه، کاربرد ضمایر مونث و مذکر، تصاویر، فعالیت­های ورزشی و مشاغل، مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور گردآوری و تجزیه و تحلیل داده­ها، دو رویکرد بررسی فراوانی­ واژه­ها و تحلیل محتوا به کار گرفته­شد. علاوه بر این روش،­ وزن­دهی آنتروپی شانون برای تعیین ضریب اهمیت مولفه­های مورد بررسی در کتاب­های درسی عربی تحت مطالعه و روش تصمیم­گیری چند معیاره تاپسیس برای اولویت­بندی کتاب­های درسی عربی تحت مطالعه از منظر نابرابری جنسیتی مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج بررسی­ها نشان داد که در کتب بازنگری­شده، در مولفه­های «واژه­های جنسیتی و تصاویر کتاب» تعادل بیش­تری بین دو جنس ایجاد شدهاست، اما همچنان نابرابری جنسیتی در برخی زمینه­ها به چشم می­خورد. تقویت ارزش­هایی چون کسب علم و دانش برای هر دو جنس، تقویت روحیه قهرمانی در عرصه­های ورزشی برای زنان و ترسیم جایگاه والای مادر از نکات مثبت کتابهای این دوره است.

Keywords:

جنسیت , کتابهای درسی عربی , تحلیل محتوا , روش وزندهی آنتروپی شانون , روش تصمیمگیری چندمعیاره تاپسیس