کامبیز پوری
عادل سی و سه مرده
یوسف سهرابی
افشین سلطانی

چکیده مقدمه: خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکنندهی تولید گندم در سراسر جهان است و رشد گندم را تحت تاثیر قرار میدهد. هرچند ایران جزو کشورهای خشک محسوب می­شود، اما می­توان با برنامه­ریزی از کاهش تولید جلوگیری کرد. مواد و روشها: بهمنظور بررسی تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی روی سیستم ریشهی گندم و رابطهی آن با عملکرد دانه آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی ۱۳۹۶ در گرگان انجام شد. در این تحقیق که در دو بخش کشت گلدانی و کشت مزرعه انجام شد تعداد هشت رقم گندم و چهار سطح خشکی (۱/۰-، ۳۹/۰- و ۵/۱- مگاپاسکال و بدون آبیاری) در کشت گلدانی و دو بخش آبیاری و بدون آبیاری در کشت مزرعه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: در این مطالعه میانگین وزن ریشه از سطح تنش ۱/۰- مگاپاسکال (شاهد) به سمت تیمار بدون آبیاری بهترتیب معادل ۱۲/۱، ۹۸/۰، ۹۰/۰ و ۰۷/۱ گرم در بوته بود. با توجه به نتایج این تحقیق افزایش تنش خشکی موجب کاهش وزن خشک ریشه شد، بهطوری که در لایه ۳۰-۰ وزن ریشه در تیمار بدون آبیاری ۳۹ درصد کمتر از شاهد بود. در اکثر سطوح تنش رقم دیم کوهدشت پایینترین وزن خشک ریشه را داشت. بهطور کلی ارقام حساس به خشکی در تمامی تیمارها وزن خشک ریشهی بیشتری از ارقام متحمل داشتند. با افزایش وزن ریشه عملکرد دانه در شرایط آبی افزایش و در شرایط بدون آبیاری کاهش داشت. میانگین عملکرد دانه در شرایط آبیاری ۶۲۳۷ و در شرایط بدون آبیاری ۴۷۵۷ کیلوگرم در هکتار بود. نتیجه­گیری: افزایش وزن ریشه در تنش موجب کاهش عملکرد دانه خواهد شد؛ بنابراین بهنظر میرسد، در جریان اصلاح و گزینش ارقام گندم برای شرایط دیم مد نظر قراردادن اندازهی سیستم ریشه مفید و کارآمد خواهد بود. 

اندام زایشی, تخصیص اسیمیلات, تنش خشکی, حجم ریشه, وزن خشک ریشه