عسل کرمی - کارشناسی ارشد طراحی شهری، موسسه آموزش عالی نور طوبی، تهران، ایران.
هادی رضایی راد - استادیار شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

امروزه بواسطه عدم توانایی تمام گروههای اجتماعی در استفاده از ساعات روشنایی روز برای رفع نیازها و برای برطرف نمودن پیامدهای اجتماعی، اقتصادی ناشی از خالی بودن  شهر در ساعات خاصی از روز، تامین فضاهای شهری شبانه و ۲۴ ساعته که در آن بتوان میزان سرعت و ضرباهنگ شهری را کاهش داد و مکانی جهت مکث و آرامش ساکنین شهر و برقراری تعاملات اجتماعی مهیا نمود، ضرورت یافته است. در چنین فضایی جهت استفاده از زمانهای مرده شهری که بتواند بعنوان راهکاری جهت بهبود عملکرد فضای شهری در پاسخ به نیاز سرزندگی محیط شهری و رونقبخش اقتصادی و گردشگری عمل کند، بایستی اصول و معیارهایی را رعایت کرد. در این پژوهش سعی شده است این اصول از دیدگاه طراحی فضاهای شهری و با تاکید بر فضاهای ۲۴ ساعته مورد شناسایی قرار گیرد تا مهمترین شاخصهای اثرگذار بر شکلگیری و یا تقویت فضاهای شبانه آنهم در بستر فرهنگی شهرهای ایرانی- اسلامی احصا گردند. به همین منظور خیابان ستارخان تهران با توجه به پتانسیلهای موجودش بعنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده که با کمک تکنیکهای کمی و کیفی گوناگون ازجمله تکنیکهای دلفی، تحلیل خوشهای و همچنین تئوری جنکس صورت گرفته است. تحلیلها نشان میدهند که ۱۳ اصل مهم مورد شناسایی در طراحی کالبد شهری میتوانند در میزان موفقیت فضاهای شبانه شهری از چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، گردشگری و فرهنگی اثرگذار باشند که از میان آنها، اصل حضور پذیری بالاترین امتیاز (۳۵/۸۳) اثرگذاری را بدست آورده است. بنابراین جهت عملیاتی نمودن این اهداف، اقداماتی همچون فعالیتهای متنوع فرهنگی در کنار خردهفروشیها، ایجاد فضایی مختص پیاده در هنگام شب، افزایش ساعت کاری فعالیتها و ایجاد مراکز خرید شبانه پیشنهاد میگردد.

فضای شهری ۲۴ ساعته, اصول طراحی شهری, حضور پذیری, خیابان ستارخان