محمدامین ملایی - دانشجوی کارشناسی ارشد ، گروه مهندسی آب، موسسه آموزش عالی کرمان
آیدا طیبیان - استادیار گروه مهندسی آب ، موسسه آموزش عالی کرمان

امروزه همراه با پیشرفت جوامع و توسعه حریم شهرها، سطوح غیرقابل نفوذ آنها افزایش یافته و موجب افزایش ارتفاع و حجم رواناب شده است شهر جیرفت سالانه چندین بار هنگام بارش رگبارهای نسبتا شدید دچار سیل گرفتگی می شود و بروز چنین سیلاب هایی در روال عادی زندگی شهروندان اختلال ایجاد کرده و شرایط بحرانی را بر بخش هایی از شهر حاکم می کند، برقراری نظم و ایجاد محیطی امن برای شهروندان مستلزم برنامه ریزی جامع، طراحی و مدیریت سیستم های دفع آب های سطحی می باشد، که می تواند تنها در قالب یک روش کارآمد و با استفاده از مدل های محاسبه وکنترل رواناب های شهری تحقق یابد، بدین منظور با تهیه اطلاعات لازم درمورد اقلیم و نقشه های توپوگرافی، طرح تفضیلی، کاربری اراضی و شیب منطقه بهینه سازی هیدرولیکی شبکه جمع آوری فاضلاب شهری و رواناب سطحی با استفاده از مدل کامپیوتری MIKE SWMM برای بخش مرکزی شهرستان جیرفت واقع در استان کرمان انجام شد، MIKE SWMM یک مدل تجاری قوی در زمینه شبیه سازی سیلاب و فاضلاب شهری می باشد که از ترکیب دو مدل MIKE۱۱ و SWMM تهیه شده است مدل مذکور شامل سه بلوک رواناب ،انتقال وانتقال توسعه یافته است مطالعات هیدرو لوژیکی– هیدرولیکی شبکه جمع آوری آب های سطحی با استفاده از دو بلوک رواناب وانتقال توسعه یافته انجام گرفت، در هر واحد هیدرولوژیکی هیدروگراف خروجی به ازای دوره بازگشت های ۱۰ سال تعیین گردید و ازآنجا دبی اوج ورودی به شبکه جمع آوری آب های سطحی مشخص شد و در شبیه سازی هیدرولیکی شبکه جمع آوری آب های سطحی، نقاط بحرانی شبکه که مشکل اضافه بار و یا شرایط سیلابی داشتند مشخص گردید. شبیه سازی شبکه جمع آوری آب های سطحی منطقه مورد مطالعه بر اساس وضعیت موجود نشان داد که برخی از مجاری موجود در این ناحیه توانایی و قابلیت لازم برای عبور دادن سیلاب طراحی (سیلاب با دوره بازگشت ۱۰ سال) را نداشته و این امر موجب خواهد شد تا در محل گره های منتهی به مسیر های بحرانی، اضافه بار و شرایط سیلابی ایجاد شود، بنابراین با اصلاح ابعاد مجاری در شهرک های بهشتی ، رجایی ، بلوار پاسداران ، بلوار امام رضا و خیابان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه جیرفت، سعی شد تا شرایط به گونه ای مهیا شود تا در هنگام وقوع سیلاب طراحی، میزان تداوم شرایطسیلابی و اضافه بار به طورکامل حذف شده و یا به حداقل ممکن برسد و در نتیجه شبکه مطلوب جمع آوری آب های سطحی شهر جیرفت پیشنهاد شد به طوری که از ۵۲ % شرایط سیلابی به ۰% رسید ، تا مشکل آب گرفتگی معابر در روزهای بارانی برطرف گردد.

شبکه جمع آوری آب های سطحی، رواناب سطحی، مدل MIKE SWMM