.اسلوب بیان تعلیل در روایات مربوط به بیع در فقه امامیه

استنباط ملاک و علت در کنار استنباط حکم، یکی از وظایف دانش فقه است و شناخت علل احکام برای فهم نصوص شرعی و دستیابی به احکام شرع ضروری است. لازمهی این امر مهم، شناخت دقیق و صحیح علت و حکمت احکام شرعی بوده که در عین حال کار دشواری است. عدم توجه به این مساله، منشا اختلاف نظر فقها در ابواب مختلف فقهی میباشد؛ بنابراین لازم است معیارهایی قانونمند در جهت بازشناسی علت یا حکمت احکام وجود داشته باشد تا از تشتت آرای فقها جلوگیری شود. عقد بیع به دلیل اینکه عمومیت بیشتری در میان مردم دارد، اختلافات بیشتری نسبت به سایر عقود به دنبال دارد که در روایات رسیده از ائمه علیهم السلام و تعلیل ذکر شده در آنها به روشنی دیده میشود. در این نوشتار، پس از تبیین برخی مفاهیم به اسلوبهای بیان علت در زبان عربی اشاره میشود، سپس اسلوب-های بیان شده، در روایات فقهی مرتبط با عقد بیع بررسی شده و نظرات مختلف فقها دربارهی تعلیلهای مذکور در این روایات تحلیل میگردد. بیشترین اسلوبهای به کار رفته، حرف (لام) و (فا) و (جمله اسمیه) میباشد. در مورد حکمت با علت بودن وصف مذکور در روایات، فقها نظرات متفاوتی بیان کردهاند که این امر در تسری یا عدم تسری علت در موارد مشابه تاثیر بسیار زیادی دارد. بنابراین تشخیص دقیق و صحیح علت و حکمت حکم از وظایف مهم یک مجتهد به شمار رفته که میتواند از اختلاف آرای فقها در احکام گوناگون فقهی جلوگیری کند.

Keywords:

ملاکات احکام , تعلیل , حکمت , اسلوب تعلیل , بیع