محمدعلی رضایی - دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
ساره زیرک - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
امیراسماعیل آذر - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

در این مقاله، دو شخصیت اصلی رمان سووشون (یوسف و زری) با نظریه عصبیت کارن هورنای تحلیل روانکاوانه شدهاند. کارن هورنای شکلگیری سه تیپ شخصیتی نابهنجار برتریطلب، انزواطلب و مهرطلب را متاثر از محیط نابهنجار دوران کودکی شخص و نوع واکنش او به نابهنجاریهای محیط تربیت میداند. هورنای عامل اضطراب را اصلیترین نشانه وجود تضاد عصبی در شخصیت فرد میداند. تحلیل روانکاوانه نشان داد شخصیت مرد (یوسف) همه گونههای تمایلات، احساسات و رفتارهای طبیعی را بدون اضطراب بازتاب میدهد و تضادهای رفتاری او از نوع تضاد طبیعی است که در انسانهای معمولی مشاهده میشود، ولی شخصیت زن (زری)، بهشدت تحت اضطراب و ترس شدید قرار دارد. تضاد اساسی در رفتار او، علائم شخصیت عصبی مهرطلب را بازتاب میدهد. اضطراب شدید در شخصیت زری، ساختار دفاعی شخصیت او را از هم فرو میپاشد و ترس از دیوانگی زری را به مداوا برمیانگیزاند و نهایتا با مرگ یوسف و معالجه دکتر عبداللهخان از راه ارجاع زری به خود واقعیاش، موجب میشود او بر فاصله میان خود تصوری و خود واقعیاش غلبه کند و شجاعت از دست رفتهاش را بازیابد.

سووشون, روانکاوی, شخصیت, عصبیت, اضطراب