طاهر علی محمدی - دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام - ایران
حسین ناصری مقدم - استاد تمام فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد- ایران

جواز و حرمت برخی از حیله ­های شرعی، اجمالا مورد تصریح فقهای امامیه و اهل ­سنت قرار گرفته است. از آنجا عدم تعارض قوانین یک نظام حقوقی با اهداف و مقاصد آن، امری ضروری است، بررسی صحت و سقم حکم جواز حیله شرعی که موهم ناسازگاری میان آن­ها و اغراض شریعت است، اهمیت خاصی دارد. در این پژوهش، با تبیین و نقد دیدگاه­های مختلف فقهای فریقین و ارزیابی ادله اقامه شده به دست آمده که بعضی از موارد جواز حیله، حیله شرعی نیستد، بلکه حیله لغوی یا صرف انتقال از یک حکم شرعی به حکم دیگر هستند و بر فرض نامگذاری تسامحی آن­ها به حیله شرعی، هیچ­گونه تعارضی با اغراض و اهداف شریعت ندارند. همچنین و برخی از مصادیقی که نامگذاری آن­ها به حیل شرعی صحیح است، به سبب وقوع در حرام واقعی یا مخالفت آن­ها با اهداف شرع یا به سبب اینکه باعث تغییر ماهیت موضوع حکم حرام نمی­شوند، حرام ­اند.  

حیله شرعی, حیله­ لغوی, فرار از حرام, ارتکاب حرام, اهداف شریعت