محمد حسن وکیلی - دانشآموخته سطح چهار حوزه علمیه خراسان
محمد دانشنهاد - دکتری تخصصی فقه و حقوق اسلامی و دانشپژوه سطح سه حوزه علمیه خراسان

یکی از افعال مورد تاکید دین اسلام، دعا کردن است. دعا به معنای صحبت با خداوند متعال است که گاهی مقارن با حاجت خواستن نیز میگردد. یکی از چالش ها در باب دعا، کیفیت استجابت است؛ زیرا استجابت دعا، توسط خداوند متعال صورت می پذیرد، درحالی‎ که ذات خداوند متعال، تغییرناپذیر و استجابت دعا نیازمند تغییر در اجابتکننده است. در این پژوهش، ابتدا به حقیقت دعا و برخی از آداب و شروط اساسی دعا پرداخته شده و سپس ارکان استجابت دعا که شامل خداوند متعال، وسائط فیض و نفوس انسانی است، مورد تحلیل قرار گرفته است. از جمله نتایج بدست آمده، این است که استجابت دعا حقیقتا متعلق به خداوند متعال است و وسائط فیض، همچون اولیا، ملائکه و نفوس انسانی، در طول اراده‎ی الهی قرار میگیرند، نه در مقابل آن، لذا از طریق استجابت، نه تنها نقصی به خداوند متعال نسبت داده نمیشود بلکه کمال لایتناهی خداوند متعال، اقتضای چنین تاثیراتی را در عالم دارد.

خداوند متعال, آداب دعا, ارکان استجابت دعا, تقویت نفس, عبودیت