محمد جلال عباسی شوازی - استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران و استاد افتخاری دانشگاه ملبورن استرالیا
میلاد بگی - استادیار جمعیت شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا

شکل‎گیری خانوار جدید توسط جوانان از مراحل مهم در چرخه‎ی زندگی خانوار بوده و به عنوان گذار به مرحله بزرگسالی تعبیر می‎شود. هدف مطالعه‎ی حاضر، بررسی ترتیبات زندگی جوانان در ایران و شناخت روندها و عوامل موثر بر میزان‎های سرپرستی آن‎ها می‎باشد. برای تحقق این هدف اطلاعات جوانان ۲۹-۱۵ ساله در طی دوره ۱۳۹۵-۱۳۶۳ با استفاده از داده‎های طرح هزینه و درآمد خانوار مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد فرزندان در مقایسه با دهه‎های قبل، زمان بیشتری را در خانه والدین باقی می‎مانند؛ به طوری که ۵۰ درصد فرزندان پسر و دختر به ترتیب تا سن ۸/۲۷ و ۷/۲۲ سالگی هنوز خانه والدین را ترک نکرده‎اند. بیشتر خانوارهایی که جوانان سرپرستی آن‎ها را بر عهده داشتند، از نوع خانوارهای هسته‎ای بودند. با این حال سهم خانوارهای تکنفره و خانوارهای زوجین بدون فرزند، افزایش و از سهم خانوارهای گسترده و تک‎والد در طول دوره کاسته شده است. احتمال سرپرستی جوانان در سطح فردی تحت تاثیر عواملی همچون محل سکونت، وضعیت تاهل و اشتغال قرار دارد. در سطح نسل، بهبود وضعیت رفاهی نسل‎ها منجر به افزایش احتمال سرپرستی می‎شود. در سطح دوره نیز افزایش هزینههای مسکن، بیکاری جوانان و افزایش میانگین سن ازدواج مردان از علل اصلی کاهش برعهده گرفتن سرپرستی خانوار توسط جوانان هستند. این نتایج تائید میکند که هزینه‎های زندگی مستقل نقشی اساسی در تشکیل خانوارهای جدید توسط جوانان دارد. ضمن اینکه ساختار دینی و فرهنگی جامعه‎ی ایرانی با تاکید بر باقیماندن فرزندان در خانه والدین تا زمان ازدواج، در به تاخیر انداختن ترک خانه والدین تاثیرگذار بوده است.

ترتیبات زندگی, جوانان, ساختار و بعد خانوار, میزان سرپرستی, شکل‎گیری خانوار