علیرضا ذاکری - هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

هدف این مقاله مطالعه میان تحولات رخداده در نسبت امر قدسی و اخلاق در جامعه ایران پس انقلاب است. نتایج این پژوهش نشان میدهد حکومت ایران پس از پیروزی انقلاب، مبادرت به سیاستگذاری گسترده در حوزه قدسیسازی مکان و زمان و عمومیسازی دین نموده است. جامعه گاه با این سیاستگذاری «همراهی» نموده، گاه در برابر آن «مقاومت» کرده و گاه اشکال جدیدی از دینداری را «ابداع» نموده است. لذا دشوار بتوان از سکولار شدن جامعه ایران، به معنای رفتن دین به عرصه خصوصی سخن گفت. آنچه بیشتر رخ داده، تغییر شکل دینداری بوده است. از سوی دیگر شواهد پژوهشی نشان میدهد که جامعه ایران با بحران سرمایه و اعتماد اجتماعی روبهرو است و در وضعیت «آنومی» قرار دارد. رابطه دین و اخلاق از هم گسسته شده و اقتدار اجتماعی دین در جامعه کاهش یافته است. نتیحه عمومیسازی، کمرنگ شدن تمایز قدسی و عرفی است. قدسی تقدسزدایی شده محصول چنین شرایطی است. قدسیای که در جامعه حضور دارد، اما حریم و حرمت ندارد و لذا از ایجاد همبستگی در جامعه ناتوان است. به همین اعتبار میتوان گفت سیاستگذاری، در اخلاقیتر کردن حیات اجتماعی به شکست انجامیده است.

امر قدسی, اخلاق, قدسی تقدسزدایی شده, اعتماد اجتماعی, آنومی