جمال محمدی - استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه کردستان
بهمن باینگانی - گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

یکی از عمدهترین پیامدهای جامعه مصرفی همین کالاییشدن سلامت است. پیشرفت تکنولوژیهای پزشکی، گسترش داروها و کالاهای پزشکی و انواع جراحی ها و دستکاریها به یکی از شیوههای شایع مراقبت از بدن و سلامت تبدیل شده است. پژوهش حاضر در پی آن است که زمینهها و دلایل شکلگیری میل به مصرف داروها و کالاهای پزشکی را در بین مردم سنندج دریابد و همچنین این مصرف چه دلالتها، کارکردها و پیامدهایی را به دنبال داشته است. دادههای این پژوهش طی مصاحبه عمیق با افرادی که در سال ۹۷ به مراکز پزشکی مراجعه نمودند، گردآوری شده است. بنابر ماهیت موضوع پژوهش، از میان روشهای کیفی، نظریه زمینهای انتخاب گردید. با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند با ۲۶ نفر از مراجعین مراکز پزشکی مصاحبه صورت گرفت تا اشباع نظری حاصل شد و در پایان دادههای گردآوریشده در قالب ۵۰ مقوله فرعی، ۱۲ مقوله اصلی و یک مقوله مرکزی کدگذاری و تحلیل گردید. نتایج بهدستآمده نشان داد که «انتظارات اجتماعی و هنجاری» و «چالشهای مالی و فرهنگی» به عنوان زمینه تسهیلگر، و «بازار سلامت و زیبایی» و «مصرفزدگی جامعه» به عنوان شرایط مداخلهگر عمل میکنند. مصاحبهشوندگان در راهبردهای خویش مصرف دارو و کالاهای پزشکی را به مثابه ابزار دستیابی به «تایید اجتماعی»، «کسب فرصتهای اجتماعی»، «کانالی برای هویتیابی» و «پادزهر مشکلات روحی و نواقص» درک و تجربه کردهاند و «پزشکمحورشدن سلامتی»، «شیوارهشدن بدن»، « فردیشدن هویت» و «اختلالات روحی» را از مهترین آثار و پیامد مصرف داروها و کالاهای پزشکی عنوان کردند. مقوله مرکزی در برگیرنده سایر مقولات پژوهش نیز «سبک زندگی سلامتمحور» است.

بدن, سبک زندگی سلامت محور, قاعدهمندی اجتماعی, کالایی شدن, جامعه جسمانی