زهرا رسولی - دانشگاه فردوسی مشهد
محمد کاظم علمی سولا - دانشیار گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
علی غنایی چمن آباد - علوم تربیتی و روانشناسی، هسته پژوهشی علوم شناختی دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کهنسال - استادیارگروه فلسفه و حکمت دانشگاه فردوسی مشهد

بسیاری از فلاسفه اسلامی بحث اختیار انسان را از مهمترین راههای خداشناسی میدانند؛ زیرا معتقد هستند انسان در ذات، صفات و افعال، شبیه خداوند است و از اینرو شناخت اختیار انسان و حدود آن، نقش و جایگاه او در هستی و نیز نسبت وی با خداوند را روشن میکند. ملاصدرا این بحث را بهصورت منسجم و ابتکاری بر مبنای اصول وجودشناختی اصالت، تشکیک و وحدت وجود بیان کرده و در نهایت بهنحوی بدیع، نظریه امر بینالامرین را از طریق نظریه وحدت شخصی وجود تبیین میکند. گزنیگا نیز بهعنوان دانشمند علوم اعصابشناختی و نوخاستهگرا در مسئله مغز/ذهن در راستای تبیین اختیار انسان معتقد است اراده انسان، ساخته «مفسر» مغز است و آزادی انتخاب برای انسان از طریق تعامل در اجتماع و محیط حاصل میشود، اما درعینحال انسان، موجودی مسئول میباشد. در این نوشتار ابتدا مبانی اندیشه هریک از ایندو متفکر تبیین شده و پس از بیان تشابهها و تفاوتهای دیدگاه آنان، هر دو دیدگاه، تحلیل و ارزیابی میشود.

اختیار, اراده, مفسر مغز, ملاصدرا, گزنیگا