کاظم زارعیان - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون

این مبحث البته نقشی اساسی در ایمنی افراد استفاده کننده از انرژی الکتریکی دارد ، ولی اغلب به اندازه اهمیتشان در فرهنگ عمومی و اجتماعی مردم شناخته شده نیستند و لاجرم به هنگام استفاده از خدمات مهندسین و متخصصین برق، در زمره مطالبات بسیاری از مردم قرار نمی گیرند. از دیدگاه تخصص و دانش اهل فن، یعنی مهندسین برق کشور نیز متاسفانه خلاها و حلقه های مفقوده بسیاری در این شاخه وجود دارد . ماهیت تجربی و نیاز به وقوف به مطالبی از رشته های دیگر همچون زمین شناسی، مهندسی متالورژی، فیزیک و شیمی، باعث می شود تعداد افراد مسلط بر مبانی سیستم های زمین و صاعقه گیر چندان زیاد نباشد ، علی الخصوص که این مبحث در سرفصل های دروس مهندسی برق هم هنوز جایی در دانشگاه ها ندارد . نتیجه این نقایص آن شده که مکررا اشکالات فاحشی در طرا حی، اجرا، نظارت، تست و تحویل و تجهیزات و تولیدات مورد استفاده در پروژه ها دیده شده و گاهی نیز تبعات آن در قالب حوادث و خسارات مالی و جانی دیده شوند . در سیستم های زمین لایتینینگ که به علت نزدیکی هادی نزولی یا همان هادی الکترود زمین با تجهیزات فلزی مجاور احتمال بروز قوس الکتریکی وجود دارد و امکان هم بندی آن ( به دلیل خوردگی و ...) به صورت مستقیم وجود ندارد . لذا معمولا در اغلب استانداردها توصیه می گردد تا از تجهیز ISG ( Isolating Spark Gap) استفاده شود . عملکرد فاصله هوایی ایزوله کننده ( ( ISG در شرایط عادی و ایزوله نگه داشتن دو سمت اتصال از یکدیگر بوده تا در صورت رسیدن دامنه ولتاژ و یا جریان به میزان معینی مسیر عبوری را در دو سو ایجاد نماید و از بروز یک قوس الکتریکی یا ایجاد ولتاژتماس مابین دو قسمت جلوگیری به عمل آورد . در استاندارد ایران بیان شده چنانچه ساختار هم بندی در ساختمان ها ، بطور کلی چه بلند مرتبه یا تجاری یا اداری و یا ..... اگر مطابق استانداردهای, ۲-۵- ۶۱۰۰۰ - IES ۵۰۳۱۰ NFC ۱۷۱۰۲ , NF ۶۲۳۰۵ , IEC ۶۰۳۶۴ IEC و BS صورت گرفته و یک پارچه باشد بنا به دلایلی که در تشریح این مهم عنوان خواهد شد نیازی به اسپارک گپ ما بین سیستم های زمین نمی باشد مگر استثناعات . در صورتیکه نصب Surge Protective Device (SPD) و ایجاد هماهنگی (Coordination) صحیح ما بین آنها در ساختمان های بلند مرتبه و یا صنایع ، حفاظت کاملتری را فراهم خواهد نمود . سوال مهمی که مطرح می گردد اینکه » آیا نصب فاصله هوایی (SG) مابین پایانه زمین سیستم حفاظت در برابر صاعقه و پایانه زمین ساختمان ها بطور کلی لازم است ؟ « اثرات مخرب جریان بالا یا ولتاژ بالای صاعقه و تاثیر آن بر سیستم های حفاظتی نیز حایز اهمیت است .در نهایت اثر مخرب صاعقه بر ساختمان های بلند مرتبه را توسط نرم افزارهای مرتبط بررسی و نشان خواهیم داد که در صورت لزوم به اجرای صاعقه گیر چه تمهیداتی می بایست دیده شود .