محمد قربان زاده - استادیار گروه قرآن و حدیث جامعه المصطفی مشهد
مائده رضایی - دانشجوی دکتری رشته تفسیر تطبیقی جامعه المصطفی مشهد

قرآن کریم کتاب جاودان و تمدنساز اسلام، از آغاز نزول تاکنون نظر دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان را به خود جلب کرده و خاستگاه آثار علمی بسیاری به قلم اندیشمندان شده است. یکی از این آثار، «دانشنامه قرآن کریم» با سرویراستاری اولیور لیمن است. این اثر دربردارنده بیش از چهارصد مدخل است. «حکم»، عنوان یکی از مداخل و به قلم ماسیمو کامپانینی است که نویسنده به مفاهیم کاربردی آن در قرآن پرداخته و مفاهیم قضاوت خدا و داوری انسانها را برای آن نقل کرده است. منبع وی، عمدتا قرآن است اما بدون تتبع کافی در همه آیات، ترجمهها و منابع تفسیری متعدد، تنها با استناد به ظاهر شماری از آیات حاوی کلمه «حکم» و مشتقات آن، نتایج نادرستی میگیرد؛ مانند ابهام در معنای حکم در برخی از آیات و نفی مفهوم سیاسی آن در زمان نزول و بر اساس آنها، در حاکمیت سیاسی پیامبر تردید میکند. این در حالی است که با توجه به ترجمههای معتبر قرآن و دیدگاههای تفسیری، هیچ ابهامی در معنای این واژه وجود ندارد. بر اساس تفاسیر کهن، حکم پیامبران، به دو معنای داوری و حکومت عادلانه آنهاست که معنای دوم لازمه معنای لغوی است. در مقاله پیش رو، مدخل نامبرده با روش توصیفیتحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانهای، نقد و بررسی شده است.

حکم, قرآن, استشراق, ماسیموکامپانینی, داوریکردن, حاکمیت سیاسی