تحلیل انتقادی سفرنامه بیابان و کشتزار اثر گرترود بل بر اساس نظریهی شرقشناسی ادوارد سعید

گرترود بل، جهانگرد و سفرنامهنویس انگلیسی، سالهای زیادی از عمر خود را در خاورمیانه و در کشورهای مختلفی همچون ایران، عربستان، سوریه، اردن و فلسطین سپری کرد. وی به علت نگارش چندین سفرنامه و ترجمه گزیده غزلیات حافظ به زبان انگلیسی نه تنها چهرهای ادبی بود، بلکه نوشتارهای او پوشش و بهانهای برای پیشبرد فعالیتهای جاسوسی دولت بریتانیا محسوب میشوند. در این میان، سفرنامه بیابان و کشتزار (۱۹۰۷) از اهمیت ویژهای برخوردار است. این سفرنامه نه تنها در اروپا به محبوبیت دست یافت، بلکه میتوان ادعا کرد که زمینهی اشغال فلسطین و سیاستهای امپریالیستی و مداخلهجویانهی بریتانیا در دهههای بعدی قرن بیستم در خاورمیانه را تضمین کرد. بنابراین، مطالعه حاضر به بررسی و تحلیل سفرنامه پیشگفته میپردازد و با استفاده از خوانش تاریخباوری نوین و نظریهی شرقشناسی ادوارد سعید، خوانشی شرقشناسانه از سفرنامهی بل ارائه میدهد تا گفتمان شرقشناسی اثر، که فرآیند دیگریسازی اعراب و برتری فرهنگی غربیها بر شرقیها را دربرمیگیرد، مورد واکاوی و ارزیابی نقادانه قرار گیرد. بر اساس مفهوم شرق شناسی ادوارد سعید میتوان نتیجه گرفت که گرترود بل در مواجه با فرهنگ و اهالی شرق به خصوص منطقه خاورمیانه بیطرف نبوده و صادقانه به روایت ماجرا نپرداخته است و نشان میدهد او بیشتر به عنوان یک فعال سیاسی در حوزه شرق و کشورهای خاورمیانه برای زیر سلطه بردن کشورهای مشرق زمین زیر سلطه غرب فعالیت میکرده است.

Keywords:

گرترود بل , شرقشناسی , خاورمیانه , گفتمان سلطه , ادوارد سعید