محمود حکمتنیا - associate professor in the Research Center for Islamic Culture and Thought

چکیده بشر امروز فقط درصدد کشف و فهم مجهولات نیست؛ وی میخواهد علاوه بر کشف به منطق تصرف، تغییر و طراحی دوباره دست یابد. به عبارت دیگر انسان هنگامی که سراغ کشف مجهول میرود هر مجهولی را نمیخواهد کشف کند بلکه مجهولی را کشف میکند که به وی قدرت تغییر، ساخت و تولید میدهد. البته این تلاش انسان منحصر در دنیای طبیعی نیست بلکه روابط انسانی و نهادهای اجتماعی را نیز دربرمیگیرد؛ در دستیابی به این منظور، علوم انسانی به خدمت گرفته میشود. به خاطر بیتوجهی به عنصر «ساخت» و طراحی منطق آن، جوامع مسلمان به خصوص در علوم انسانی مانند حقوق، سیاست، اقتصاد و... با یافتههای جهان غرب به عنوان موضوعات جدید برخورد نموده و تلاش کردهاند با منطق «شناخت» به مواجهه یا استفاده از آنها بپردازند؛ یافتههایی که بر اساس منطق ساخت متناسب با بنیانهای نظری و زیستبوم فرهنگی-تاریخی غربیها طراحی شده است. چنین امری نه تنها کمک شایانی به جوامع مسلمان نکرده، بلکه موجب ناهماهنگی در ساختار معرفتی و اجتماعی مسلمانان نیز شده است. راهبرد اساسی این است که اندیشمندان مسلمان بتوانند با طراحی منطق ساخت مبتنی بر مبانی معرفتی و دیگر مبانی، نیازها را شناسایی کنند و نهادها و ساختارهای متناسب فرهنگی، حقوقی، سیاسی و اقتصادی را بر اساس آن طراحی و مدیریت نمایند. نوشتار حاضر تلاش میکند با تفکیک «منطق شناخت» از «منطق ساخت» به عناصر اصلی منطق ساخت و تبیین آنها دست یابد.

Keywords: Islamic humanities, transformation strategy, the logic of the construction, the logic of knowledge., کلیدواژهها: علوم انسانی اسلامی, راهبرد تحول, منطق ساخت, منطق شناخت.