بایستههای روششناختی تولید نظریه در عرصههای جدید اجتماعی از منظر اسلامی

چکیده مهم‎ترین نکتهای که علوم انسانی را به مرکز مباحثات دانشگاهی کشاند، پیشرفتهای مادی در مغرب‎زمین بود. ظهور و رشد علوم انسانی در ایران نیز مرهون آمدوشدهای محصلان ایرانی به فرنگ و نیز انگیزه غربیان برای همراه کردن مشرق‎زمین با خود در جهت گسترش فرهنگ غرب و ایجاد بازارهای اقتصادی جدید بود. در سال‎های اخیر نیز که مقام معظم رهبری به صورت جدی بحث تحول در علوم انسانی را مطرح و مطالبه می‎‎کنند، سخنشان در بستر نگاه به پیشرفت تبیین‎پذیر است. در همان فضایی که الگوی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی مطرح میشود، تحول در علوم انسانی نیز به طور جدی مورد توجه ایشان قرار میگیرد. در نتیجه در نسبت علوم انسانی با پیشرفت و سازوکارهای آن بهتر میتوان جایگاه این بحث را تبیین کرد. رشد و گسترش علوم انسانی اسلامی در گرو روششناسیهای دقیق و ارائه راهکارهای علمی متناسب در عرصههایی است که نماد فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار میروند. عرصههایی از قبیل الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و سبک زندگی اسلامی به دلیل شمول و کلیتشان همه عرصههای علوم انسانی را دربرمیگیرند و اهتمام به روششناسی و نظریهپردازی در این دو عرصه، نقطه ثقل تحول در علوم انسانی به شمار میرود. علوم انسانی همچنان‎که پیشران توسعه در مغرب‎زمین به شمار میروند، عنصری تعیینکننده در تحقق الگوی اسلامی پیشرفت و نیز سبک زندگی اسلامی در جهان اسلام هستند. تغییر مسیر علوم انسانی از رویکردهای غربی به سمتوسوی مسائل اسلامی و حتی بومی، استلزاماتی دارد که در این مقاله مورد توجه قرار میگیرد. بدین‎ترتیب با بهرهگیری از ظرفیت روش «پیاز پژوهش» ساندرز، در پاسخ به این پرسش که از نگاه اسلامی، نظریهپردازی در عرصههای جدید دارای چه استلزاماتی است، دیدگاه نظری و روششناسانه برخی متفکران اسلامی معاصر (شهید صدر، محمدتقی جعفری، جوادی آملی، اعرافی، رشاد، عابدی و پارسانیا) در جهت دستیابی به الگوی روششناسانه مناسب در تحول علوم انسانی بررسی شد و این نتیجه به دست آمد که ورود به هر گونه مبحث کاربردی از دیدگاه اسلامی، نیازمند توجه توامان به فلسفه، اخلاق و فقه به صورت منظومهای است.

Keywords:

Keywords: Methodology , Theory , Humanities , Islamic Sciences , Transformation in the Humanities. , کلیدواژگان: روششناسی , نظریهپردازی , علوم انسانی , علوم اسلامی , تحول در علوم انسانی.