میترا ابراهیمی - دکترای بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
علیاکبر صفریسنجانی - استاد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
محمدرضا ساریخانی - دانشیار بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، دانشگاه تبریز، ایران
ناصر علیاصغرزاد - استاد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، دانشگاه تبریز، ایران

مقدمه: باکتریهای حلکننده فسفر با استفاده از سازوکارهایی به حل فسفات معدنی کمک و بخشی از فسفر محلول را در زیتوده خود جذب و بخش دیگر را در فاز محلول رها میکنند. مواد و روشها: در پژوهش حاضر، توانایی حل فسفات ۲۴ جدایه باکتری از جنسهای ازتوباکتر، سودوموناس، ریزوبیوم، بیجرینکیا، کلبسیلا، اگروباکتریوم، اسفینگوموناس، میکروباکتریوم، اکروموباکتر و سیتروباکتر با بهرهگیری از دو کانی تریکلسیمفسفات و سنگ فسفات در کشتگاه اسپربر مایع بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار انجام و سپس فسفر روشناور، فسفر زیتوده میکروبی و همه فسفر رهاشده از کانیها اندازهگیری شدند. نتایج: یافتهها نشان دادند که جدایهها توانایی بیشتری برای انحلال فسفر از تریکلسیمفسفات در مقایسه با سنگ فسفات دارند. با کاهش اسیدیته، میزان فسفر حلشده افزایش (**۷۷۵/۰- r=) یافت و افزایش انحلال فسفر با افزایش رسانایی الکتریکی (**۷۸۹/۰r=) همراه بود. بیشترین میزان فسفر در بخش روشناور در کشت جنسهای سودوموناس، ازتوباکتر و اگروباکتریوم دیده شد و بیشترین میزان فسفر زیتوده میکروبی را جدایههای اگروباکتریوم و سیتروباکتر داشتند. به هر حال، همه فسفر رهاشده از کانیها (فسفر روشناور و زیتوده) در کشت اگروباکتریوم و سیتروباکتر (بهترتیب ۴/۵۲۷ و ۸/۴۶۰ میلیگرم بر لیتر) بیشتر بود. بیشترین درصد جذب زیستی (فسفر زیتوده به فسفر افزوده‎شده در کشتگاه) بهترتیب در کشت جدایههای Klebsiella sp. ۴A-۱ (۴۴/۴۴ درصد) و Agrobacterium sp. ۲۲SP-۱ (۳۳/۴۲ درصد) و بیشترین نسبت فسفر روشناور به فسفر زیتوده در کشت جدایه  Pseudomonas sp. ۳۵SP-۲ و ۴۷A۱-۳ Klebsiella sp.  به ترتیب با اندازههای ۱۳/۳ و ۹۱/۲ در کشتگاه دارای تریکلسیم فسفات به دست آمد. بحث و نتیجهگیری: در بیشتر پژوهشها، بخش فسفر رهاشده بررسی و از فسفر زیتوده باکتری چشمپوشی میشود؛ فسفر زیتوده باکتری دوباره کانی میشود و در دسترس قرار میگیرد. نتایج پژوهش حاضر نشان دادند که بیشتر فسفر در زیتوده میکروبی قرار دارد.

باکتریهای حلکننده فسفات, تریکلسیمفسفات, سنگ فسفات, فسفر زیتوده میکروبی, فسفر روشناور