محمود شوندی - استادیار ژنتیک مولکولی، پژوهشکده محیطزیست و بیوتکنولوژی، پژوهشگاه صنعت نفت، تهران، ایران
نیما زمانیان - کارشناس ارشد میکروبیولوژی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
اعظم حدادی - استادیار میکروبیولوژی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

مقدمه: پاکسازی زیستی راهی موثر، ارزان و سازگار با محیطزیست برای حذف آلودگی خاک و آب است و بررسی تنوع ریزموجودات بومی و تعیین نقش آنها اهمیت بسیاری در موفقیت این روش دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش گونههای باسیلوس در پاکسازی زیستی نمونه خاک آلوده به گازوئیل است. مواد و روشها: دو میکروکازم با افزودن میزان ۲ و ۴ درصد گازوئیل به خاک تهیه شدند و یک میکروکازم، شاهد و بدون آلودگی در نظر گرفته شد. میزان تجزیه گازوئیل، تغییرات جمعیت باکتریهای هتروتروف و تغییرات تنوع باسیلوسها پس از افزودن منابع کربن، نیتروژن و فسفات با نسبت ۱۰۰:۱۰:۱ و آب به میزان ۲۰ درصد با روش ۱۶S rRNA PCR-DGGE طی دوره ششماهه بررسی شد. نتایج: در میکروکازمهای ۲ و ۴ درصد بهترتیب ۵۰ و ۴۴/۴۴ درصد گازوئیل اولیه طی دوره ششماهه تجزیه شد. روند افزایش تعداد باکتریهای هتروتروف و بیشترین تعداد باکتریها با سرعت تجزیه گازوئیل منطبق بود و تعداد باکتریها در میکروکازمهای ۲ و ۴ درصد از ۱۰۸×۲ باکتری در هر گرم خاک بهترتیب به ۱۰۱۱×۲ و ۱۰۱۲×۲ باکتری در هر گرم خاک در بیشترین میزان رسید. بنابراین، ورود آلودگی سبب تحریک جمعیت میکروبی خاک میشود و میزان آلودگی در کارآیی پاکسازی زیستی موثر است بحث و نتیجهگیری: مقایسه تنوع باندهای DGGE نشان داد که با واردشدن آلاینده به خاک، تنوع گونههای باسیلوس افزایش مییابد و نقش موثر گونههای باسیلوس در پاکسازی زیستی خاکهای آلوده به هیدروکربنهای نفتی را نشان میدهد. همزمان با کاهش میزان گازوئیل و تعداد باکتریها، تنوع باندها در ژل DGGE نیز کمتر میشود. بنابراین، با ورود آلاینده بهعنوان منبع کربن، تنوع گونههای باسیلوس در ابتدای فرآیند تجزیه افزایش و بهتدریج با حذف ترکیب هیدروکربنی دوباره کاهش مییابد و ترکیب جمعیت به شرایط پیش از حضور آلاینده نزدیک میشود.

پاکسازی زیستی, آلودگی نفتی, تنوع میکروبی, گونههای باسیلوس, PCR-DGGE, ژن ۱۶S rRNA