محمدحسین همت جو - گروه آموزشی علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
علی اکبر صفری سنجانی - گروه آموزشی علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
اصغر میرزایی اصل - گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همذان، ایران
آرزو طهمورث پور - گروه آموزشی علوم پایه پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، ایران

مقدمه: آلودگی خاک به فلزهای سنگین سرب و روی پیرامون کانسارهای این فلزها باعث دگرگونی ساختار، پیچیدگی، گوناگونی و کارکرد ریزجانداران خاک مانند باکتریها میشود. مواد و روشها: برای بررسی پیامد آلودگی معدن سرب و روی باما در اصفهان بر گوناگونی ریزجانداران خاکهای پیرامون خود از روش نشانگر مولکولی موسوم به انگشتنگاری PCR-DGGE بهرهگیری شد. ۹ نمونه از خاکهای معدن باما با میزان آلودگیهای کم تا زیاد برداشت شدند و پساز استخراج DNA هریک از خاکها، ناحیه ۴۶۸ جفت بازی درون ژن ۱۶SrRNA با PCR تکثیر شد. سپس الکتروفورز DGGE انجام شد و اثر انگشتهای باکتریایی روی ژل به دست آمدند و برای برآورد گوناگونی ریزجانداران بهرهبرداری شدند. همچنین با اندازهگیری تنفس پایه (BR) و برانگیخته (SIR) خاک و محاسبه بهره متابولیک، تغییرات کارکرد ریزجانداران خاک بررسی شد. نتایج: پیچیدگی و گوناگونی باکتریهای خاک با افزایش مقدار در دسترس فلزهای سنگین سرب و روی کاهش مییابد و ساختار و گوناگونی آنها دگرگون میشود. فراوانی نسبی باکتریهای پایدارتر با افزایش آلودگی خاک به فلزهای یادشده افزایش مییابد. آلودگی خاک کارکرد باکتریها را کاهش میدهد؛ بهطوریکه تنفس برانگیخته خاک کاهش مییابد. تنفس برانگیخته و بهره متابولیک پاسخ نمایانتری به آلودگی خاک میدهند و برای سنجش چگونگی خاک بهتر از تنفس پایه هستند. بحث و نتیجهگیری: اگرچه گوناگونی باکتریایی با افزایش آلودگی کاهش معناداری نشان میدهد در خاکهای بسیار آلوده شاهد گوناگونی بهنسبت زیادی هستیم و علت آن احتمالا مدت زمان زیاد آلودگی خاک است؛ زیرا فرصت کافی برای باکتریها وجود داشته است تا به این آلودگی سازگار شوند و باکتریهای پایدار در خاکهای آلوده تکثیر شوند. این توانایی سازگاری باکتریها و کارکردهای مهم بومشناختی که در تنش فلزهای سنگین ایفای نقش میکنند بسیار ارزشمند هستند و انجام پژوهشهای بیشتر درباره آنها را پیشنهاد میکنند.

گوناگونی, PCR-DGGE, تنفس پایه, تنفس برانگیخته, بهره متابولیک, سرب, روی, کانسار باما