مسعود وحدت طلب - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
مهدی کبودی - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

پیشینه و اهداف:  بازنمایی­های تصویری در قالب دست­نگاره­ها مهم­ترین ابزار بیان ایده و تولید مفاهیم برای طراحان و دانشجویان معماری است. کاربرد وسیع آن به دلیل سادگی ابزار و سرعت بیان همواره موردتوجه طراحان است. بررسی انواع و شیوه ترسیم دانشجویان طراحی نمایانگر آن است که هر یک از روش و ساختار منحصر به فردی در ترسیم بهره می­برند. واکاوی در مفاهیم نهفته در دست­نگاره و شناسایی رابطه احتمالی بین بیان گرافیکی و تیپ شخصیتی، مشابهت زیادی با تحقیقات در زمینه خط­شناسی و رابطه بین شخصیت افراد و دست­خط دارد. خط­شناسی یا گرافولوژیدر روانشناسی و تحلیل شخصیت موردتوجه قرار دارد  و  به معنای تجزیهوتحلیل ویژگی­های فیزیکی و الگوهای دست­خط نمایانگر شخصیت نویسنده است. دست نگاره­های مفهومی اولین نمایش­های بصری حاصل از ایدههای ذهنی در فرایند بازنمایی و تفسیر است که روی کاغذ پیاده می­شوند و همانند رویکردهای موجود در روانشناسی خط، می تواند بازگوکننده بسیاری از ویژگی­های ذهنی و درونی طراحان و راهنمایی برای اساتید طراحی معماری برای شناخت توانایی دانشجویان باشد. مسئله تحقیق شناسایی مفاهیم نهفته دست نگاره­های مفهومی و نحوه عملکرد شخصیت­های مختلف در حل مسئله باز و بسته است. روشها: پژوهش توصیفی تحلیلی با رویکردی اکتشافی است که با مشاهده مستقیم از طراحی دانشجویان ترم­های پایه معماری و آزمون شخصیت، در پی شناخت رابطه بین کیفیت دست نگاره مفهومی با تیپ شخصیت است. مفهوم­سازی ترسیمات در نوع قلم، خط، شکل، جانمایی، علائم، ایده و زمان است و در ادامه تحلیل اسناد و توصیف یافته­ها انجام شد. یافتهها: نمونه نتایج تحلیل اسناد ترسیمی و آزمون شخصیت نشان داد که شخصیت­های ادراکی و شهودی رویکردی کلی با ایدههای متنوع را در حل مسئله دارند و در مسئله باز مهارت بیشتری دارند، در مقابل با نقص جزئیات و نرسیدن به یک ایده تثبیتشده مواجه هستند و در مقابل شخصیت های منطقی و قضاوتی در مسائل بسته توانمند­تر هستند. نتیجهگیری: نتایج نشان می دهد شخصیت­های برون­گرا برخوردی کلی با مسئله دارند و در مقابل درونگراها با ایده­های ذهنی خصوصا در حل مسائل باز با گرداوری اطلاعات بسیار زیاد و غرق شدن در یک ایده توجهی به اصل مسئله و دنیای واقعی ندارند. انزواطلبی و اضطراب در نوع ترسیم گویای ضعف اعتماد به نفس آن­ها است. در شخصیت شهودی و حسی، نحوه دریافت و تفسیر مسئله طراحی و انتقال آن نمود بیشتری  می یابد. توجه به جنبه­های روایی و داستانی موجب می­شود که شهودی­ها برای تحلیل مسائل چندبعدی موفق تر باشند؛ بنابراین در حل مسئله باز با خلق ایدههای متنوع توفیق بیشتری داشته و در مقابل دقت کمتری در توجه به جزئیات خصوصا در مسئله بسته دارند.اساتید می­توانند با تحلیل دست­نگارههای اولیه این نواقص را در طی گام های اول شناسایی و اصلاح نمایند. شناخت توانمندی دانشجویان با توجه به نوع شخصیت، هدایت آن­ها را در مرحله مناسب امکان­پذیر می­سازد و با تقویت توانایی استدلال در طراحی، گام گذاردن در مسیر صحیح تولید و تثبیت ایده را تسهیل می­کند.

دستنگاره مفهومی, طراحی, دانشجوی معماری, آزمون شخصیت