اکبر جدیدی محمدابادی - دانشکده روانشناسی و علومتربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
محمد رضا سرمدی - دانشکده روانشناسی و علومتربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
مهران فرج اللهی - دانشکده روانشناسی و علومتربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
حسین زارع - دانشکده روانشناسی و علومتربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

پیشینه و اهداف: یکی از شکلهای کسب دانش در عصر کنونی نظام آموزش از دور است، که روشهای سنتی آموزشی را تغییر داده، امکان یادگیری را برای همه در همه جا و در هر زمان فراهم نموده، موجب برقراری عدالت اجتماعی در توزیع منابع و امکانات گردیده است. شرایط لازم برای آموزش استاندارد و مطابق با نیازهای افراد و جامعه را ایجاد نموده است و همچنین کمک شایانی که این نظام به سادگی و به هنگامسازی آموزش، صرفهجویی در وقت، هزینه و مصرف انرژی، ایجاد فرصت ادامه تحصیل برای افراد شاغل، تقویت تخصصهای از پیش کسب شده و ایجاد آرامش و کاهش اضطراب نموده است. و با توجه به اینکه علاوه بر آموزش کلاسی در دانشگاه، اکنون آموزش از دور، روشی معتبر در سراسر جهان بوده و یونسکو و سایر سازمانهای آموزشی جهان بر گسترش آموزش از دور تاکید میورزند، لازم است به طور جدی به توسعه آن پرداخته و مبانی معرفتشناسی آن برای سیاستگذاران، برنامهریزان و فراگیران شناخته شود. مطالعه حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی ویژگیهای معرفتشناسی موک (دورهها و انبوه) انجام گرفت. روشها: به این منظور از روش تحقیق آمیخته با  مدل تو در تو استفاده شد. در مرحله کیفی از روش جستجوی اکتشافی و در مرحله کمی از  روش پرسشنامه­­ای استفاده شد. در بخش کیفی محیط پژوهش منابع الکترونیکی مرتبط با موضوع تحقیق که از ۲۰ مقاله مرتبط و در بخش کمی، جامعه آماری شامل ۶۰ نفر از متخصصان برنامهریزی آموزش از راه دور در سال ۱۳۹۷ در سطح کشور بودند که یک نمونه ۳۶ نفری به روش نمونه گیری داوطلبانه انتخاب شدند. جهت تحلیل داده­های کیفی از روش تحلیل محتوا و شاخص نسبت روایی محتوا و جهت تحلیل داده­های کمی از میانگین وزنی و آزمون فریدمن استفاده شد. یافتهها: نتایج تحلیل محتوا نشان داد در معرفتشناسی موک (انبوه و دوره ها) چهار بعد یادگیرنده، محتوا، محیط آموزش و یادگیری و سازمان یاددهنده قابل بررسی است که در مجموع ۳۵ ملاک شناسایی و تایید شد. نتایج کمی، نشان داد بهبود سطح سواد اطلاعاتی و دیجیتالی استادان، ارتباط معرفت و دانش جدید با ساختارهای شناختی قبلی و استفاده از رسانههای مختلف برای یادگیری، صوتی و تصویری و الکترونیکی مهمترین ملاک­های معرفتشتاسی ویژگی دورههای موک؛ و ملاک­های سهولت استفاده از محتوای دیجیتال برای تمامی فراگیران، جذب متخصصان فناوری اطلاعات، برای دورههای دانش افزایی و فراهم سازی محیط گروهی آموزش با فناوری اینترنت، مهمترین ملاکهای معرفتشناسی ویژگی انبوه موک هستند. نتیجهگیری: نتایج نشان داد در معرفتشناسی دورههای انبوه (ساماندهی کامل و مقیاس پذیری) موک ابعاد یادگیرنده، محتوا و سازمان یاددهنده دارای اهمیت ویژهای هستند.

شناسایی, تحلیل معرفتشناسی, موک, دورهها, انبوه