معصومه تقی بیگی - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران
بهمن خسروی پور - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، ملاثانی، ایران

پیشینه و اهداف: با توجه به نقش و اهمیت هنرستان­ها و مراکز آموزش کشاورزی در تشکیل هرم اشتغال بخش کشاورزی و مسائل و مشکلاتی که این مراکز در وضعیت موجود با آن مواجه میباشند، نشان میدهد، آسیب­شناسی این مراکز  می­تواند نه تنها به بهبود وضعیت آموزشی کمک نماید؛ بلکه با شناسایی عوامل و عناصر موثری که موجب تقویت و بهبود آموزش در این هنرستان­ها و مراکز آموزشی می­شود، می­توان زمینه­های لازم را برای بهبود کیفیت فراهم نمود تا این مراکز قادر باشند دانش­آموختگانی تربیت نمایند که هم مهارت و تخصص لازم را داشته باشند و هم بتوانند جذب بازار کار شوند. ولی مطالعات صورت گرفته در راستای آسیب­شناسی هنرستان­ها و مراکز آموزش کشاورزی نشان داد که علی­رغم آسیب شناسی­های صورت گرفته از زوایای گوناگون، هیچ یک از پژوهشگران به آسیب شناسی و بررسی و مقایسه دیدگاه دو گروه هنرجویان، آموزشگران و مدیران که موضوع مهمی است، نپرداخته­اند. این پژوهش با هدف آسیب شناسی هنرستان­ها و مراکز آموزش کشاورزی استان کرمانشاه، بعنوان یکی از قطب های کشاورزی، از دید هنرجویان، آموزشگران و مدیران انجام گرفت. روشها: این پژوهش از نظر رویکرد کلی، از جنبه ماهیتی (هدف) کاربردی و از جهت گردآوری داده­ها توصیفی و به روش پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق را هنرجویان (۲۸۰۰N=)، آموزشگران و مدیران هنرستان­ها و مراکز­آموزش­کشاورزی (۲۱۰N=) تشکیل دادند. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان شامل ۳۳۸ نفر هنرجو بود که به روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای گزینش شدند. آموزشگران و مدیران نیز با توجه به تعداد آنها سرشماری شدند. به منظور گردآوری داده­ها در پژوهش از پرسشنامه­های دو بخشی استفاده شد که بخش اول شامل ویژگی­های فردی و بخش دوم شناسایی آسیب­های هنرستان­ها و مراکز آموزش کشاورزی از دیدگاه هنرجویان، مدیران و آموزشگران ( ۴۲گویه) با استفاده از طیف لیکرت با دامنه (۱تا۵) بود. همچنین بر حسب ضرورت و به منظور کسب اطلاعات تکمیلی از مصاحبه با مدیران و مشاهده نیز استفاده شد. یافته­ها: مهمترین آسیب­های هنرستان­ها و مراکز آموزش کشاورزی از دید هنرجویان عدم تناسب محتوا با نیاز بازار، ساختارآموزشی انعطاف ناپذیر، تنوع کم مطالب، زیاد بودن حجم دروس عمومی و به روز نبودن اطلاعات معلمان می­باشد. آموزشگران و مدیران نیز مهمترین آسیب­های این مراکز را ساختار آموزشی انعطاف­ناپذیر، کوتاه بودن طول دوره آموزشی، تنوع کم مطالب، جذب بیشتر هنرجویان از نواحی شهری و عدم آشنایی با کشاورزی، تجهیزات نامناسب بیان نمودند، که هر دو گروه در مواردی مانند انعطاف ناپذیر بودن ساختارآموزش و برنامه­ریزی­های از بالا به پایین، تنوع ناکافی و کم مطالب اتفاق نظر دارند. می­توان گفت سازوکارهای اداری خشک، برنامه­های دیکته شده از بالا به پایین بدون توجه به نیازهای بازار کار و غیر قابل انعطاف بودن این برنامه­ها از جمله مسائل و آسیب­های جدی است که بر سر راه مراکز آموزشی و هنرستان­ها قرار دارند. همچنین از آنجا که در رشته­ها و بخش­های مختلف کشاورزی گستردگی و تنوع زیادی وجود دارد می­توان عدم تنوع و ناکافی بودن مطالب را به عنوان یک آسیب مورد توجه قرار داد تا زمینهها و شرایطی فراهم گردد که به منظور ایجاد تخصص و مهارت فراگیران تنوع و گستردگی مطالب با توجه به رشته­ها و بخش­های مختلف کشاورزی حفظ گردد.   نتیجهگیری: برنامه­ریزان و اعضای هیات علمی به منظور کاهش آسیب­ها میتوانند تنوع و گستردگی مطالب را با توجه به رشته­ها و بخش­های مختلف کشاورزی ایجاد نمایند. توجه بیشتر به آموزش­های عملی، برنامهریزی از پایین به بالا و از سطح هنرستان­ها مورد توجه قرار گیرد. همچنین ایجاد تفاهمنامه همکاری با بخش­های مختلف صنعتی و فعالیت هنرجویان در این بخش­ها می تواند در کسب مهارت و تخصص در آنها موثر باشد.

هنرستان های کشاورزی, مراکز آموزش کشاورزی, آسیب ها, استان کرمانشاه