علی قاسمی بگتاش - دانشجوی دکتری گروه آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز
علی محمد خورشید دوست - استاد گروه آب وهواشناسی دانشگاه تبریز ،دانشکده جغرافیا وبرنامه ریزی
خلیل ولی زاده کامران - دانشیار گروه سنجش از دور دانشگاه تبریز، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی

آلودگی هوا از جمله موضوعات مهم در آب وهوای شهری است و به لحاظ این که تاثیر مستقیمی در انسان دارد، همواره مورد توجه محققان بوده است. این پژوهش با هدف تحلیل و خوشه بندی الگوهای همدیدی موثربرآلودگی های خطرناک PM۱۰شهر تبریزانجام شده است. نخست داده های آلودگی PM۱۰ بر حسب میکروگرم بر متر مکعب از سازمان حفاظت محیط زیست استان آذر بایجان شرقی برای پنج ایستگاه باغشمال، راه آهن، راسته کوچه، آبرسان و حکیم نظامی برای دوره ۸ ساله(۲۰۰۵-۲۰۱۲) استخراج گردید. آستانه آلودگی خطرناک PM۱۰ ۴۲۰ میکروگرم بر متر مکعب انتخاب گردید. داده های فشار متناظر با روزهای آلوده ازپایگاه داده های جوی مرکز پیش یابی اقلیم، وابسته به سازمان ملی جو واقیانوس شناسی ایالات متحده آمریکا NCEP/NCAR استخراج گردید. به منظور استخراج روزهای خطرناک آلودگی PM۱۰روش تحلیل خوشه ای با یک رویکرد محیطی به گردشی و برای طبقه بندی نقشه های تراز دریا و استخراج الگوهای روزهای نماینده باآستانه ۵/۰، روش همبستگی لوند مورداستفاده قرارگرفت. با استفاده ازتحلیل خوشهای با محاسبه ی فواصل اقلیدسی و پیوند آن به روش «وارد» در محیط نرمافزار متلب سه الگوی فشاری به دست آمد و برای هرخوشه یک روز به عنوان روز نماینده مشخص گردید. جهت تحلیل همدید آلودگی های خطرناک PM۱۰، داده های فشار سطح دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل و مولفه های نصف النهاری و مداری باد در ترازهای ۱۰۰۰ و ۵۰۰ هکتوپاسکال مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل نشان می دهد که آلودگی های خطرناک تبریز از سه الگوی اصلی ، پرفشار عربستان، پرفشار شرق اروپا و الگوی دو هسته ای ، پرفشار خاورمیانه (آزور) و سیبری تاثیر می پذیرند. از میان سه الگوی استخراج شده االگوی پرفشار سیبری و پرفشار شرق اروپا یشترین تاثیر را بر روی آلودگی های خطرناک PM۱۰ تبریز دارد.

آلودگی های خطرناک, الگوهای جوی, تحلیل خوشه ای, روز نماینده, PM۱۰