علیرضا شاطری - دانشآموخته کارشناسی ارشد ژنتیک و اصلاح نژاد دام، گروه علوم دامی، دانشگاه زابل
محمد رکوعی - دانشگاه زابل
غلامرضا داشاب - دانشیار ژنتیک و اصلاح نژاد دام، گروه علوم دامی، دانشگاه زابل
احمد مقیمی اسفندآبادی - کارشناس ارشد مرکز اصلاح نژاد دام کشور
هادی فرجی آروق - استادیار ژنتیک و اصلاح نژاد دام، پژوهشکده دامهای خاص، دانشگاه زابل

سابقه و هدف: صحت برآوردهای مولفههای واریانس و کواریانس برای صفات مهم اقتصادی از جمله صفات تولیدمثلی پیش نیاز طراحی راهبردهای اصلاحی موثر میباشد. برای پیشبینی واقعیتر ارزشهای اصلاحی رکوردهای فنوتیپی سالهای مختلف، گروهبندی ژنتیکی پیشنهاد شد. با توجه به وجود اطلاعات نامعلوم در شجره گاوهای هلشتاین ایران، در نظر گرفتن گروهبندی ژنتیکی برای حیوانات با والدین نامعلوم ضروری به نظر میرسد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور برآورد پارامترهای ژنتیکی، روند ژنتیکی و صحت ارزشهای اصلاحی برآورد شده برخی صفات تولید مثلی (فاصله بین زایش تا اولین تلقیح، فاصله اولین تلقیح تا تلقیح منجر به آبستنی و فاصله زایش) گاوهای هلشتاین ایران با در نظر گرفتن گروهبندی ژنتیکی برای حیوانات با والدین نامعلوم انجام شد. مواد و روشها: از اطلاعات مربوط به زایش و تلقیح سه شکم اول زایش ۳۳۶۱ گله هلشتاین ایران که توسط مرکز اصلاح نژاد دام کشور بین سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۲ جمعآوری شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. حیوانات با والدین نامعلوم براساس سال تولد و جنس گروهبندی شده و صفات توسط دو مدل با (مدل ۲) و بدون (مدل ۱) گروهبندی ژنتیکی تجزیه و تحلیل شدند. با استفاده از معیار اطلاعات بیزی و معیار اطلاعات آکائیک، مدل بهتر از بین دو مدل حیوانی بالا برای همه صفات مشخص گردید. از همبستگی رتبهای اسپیرمن برای بررسی تغییر رتبهبندی حیوانات با در نظر گرفتن گروهبندی ژنتیکی استفاده شد. صحت ارزشهای اصلاحی و روند ژنتیکی با استفاد از دو مدل برآورد شده و مورد مقایسه قرار گرفت. آماده سازی دادهها و محاسبات آماری با نرمافزار R و واکاوی ژنتیکی با نرمافزار ASReml انجام شد. یافتهها: مقدار ورایانس و معیار خطا ژنتیک افزایشی در مدل ۲ پایینتر از مدل ۱ و برای واریانس باقیمانده برعکس بود اما تفاوت معنیداری بین مقادیر دو مدل وجود نداشت. براساس معیارهای برازش نکویی مدل، مدل ۲ بهترین مدل برای تمامی صفات انتخاب شد. مقدار وراثتپذیری صفات فاصله زایش و فاصله زایش تا اولین تلقیح با استفاده از مدل ۲ پایینتر (غیرمعنیدار) از مدل ۱ برآورد گردید. مقدار وراثتپذیری برای همه صفات تولیدمثلی توسط دو مدل پایینتر از ۰۵/۰ بدست آمد. رتبه بندی بهترین گاوهای نر و ماده در اثر گروهبندی ژنتیکی تغییر کرد. صحت برآوردهای ارزشهای اصلاحی بدست آمده برای تمامی صفات در همه زایشها در مدل ۲ بالاتر از از مدل ۱ بود و از لحاظ آماری تفاوت معنیداری را نشان داد (۰۰۱/۰ >P). روند ژنتیکی تمامی صفات (به استثنای صفت فاصله اولین تلقیح تا تلقیح منجر به آبستنی در گوسالهزایی اول و سوم) حاصل از مدل ۱ و ۲ مثبت برآورد گردید و مقادیر برآورد شده بین دو مدل متفاوت از هم بود. نتیجهگیری: نتایج نشان داد که در نظر گرفتن گروهبندی ژنتیکی برای تجزیه و تحلیل صفات تولیدمثلی گاوهای هلشتاین ایران و پیشبینی صحیح شایستگی حیوانات ضروری به نظر میرسد.

صحت ارزش اصلاحی, فاصله زایش, وراثتپذیری, روند ژنتیکی