کورش شیرانی - استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

یکی از اهداف ژئومورفولوژیستها در کار با الگوها برای تحلیل لندفرم، رسیدن به روابط بهتر برای درک واقعیتهای فیزیکی محیط است. در پژوهش حاضر به ارزیابی کارایی شاخصهای ژئومورفومتریک در افزایش دقت نقشههای پهنهبندی حساسیت زمینلغزش پرداخته شد؛ به این ترتیب که ابتدا با استفاده از ۹ شاخص اولیه موثر در رخداد زمینلغزش شامل شیب، جهت شیب، ارتفاع، کاربری اراضی، سنگشناسی، فاصله از جاده، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) نقشه پهنهبندی تهیه شد. در گام بعد، شاخصهای ژئومورفومتریک موثر در رخداد لغزش شامل شاخص موقعیت توپوگرافیک (TPI)، انحنای سطح، انحنای مقطع، طول شیب (LS)، شاخص خیسی توپوگرافی (TWI)، شاخص توان آبراهه (SPI) و شاخص نسبت مساحت سطح (SAR) به الگو اضافه و نقشه پهنهبندی تهیه شد. در گام آخر، درستی نقشههای پهنهبندی حاصل از دو رویکرد با استفاده از منحنی ROC ارزیابی شد. برای تهیه نقشههای پهنهبندی از الگوی ترکیبی جدیدی استفاده شد؛ به این شکل که برای تعیین وزن معیارها از روش رگرسیون چندمتغیره و برای تعیین وزن کلاسها از روش نسبت فراوانی استفاده شد؛ درنهایت رابطه رگرسیونی چندمتغیره خطی از نوع تحلیل ممیزی مبنای تهیه و مقایسه نقشه پهنهبندی حساسیت لغزش برای دو رویکرد با استفاده و بدون استفاده از شاخصهای ژئومورفومتریک قرار گرفت. نتایج پژوهش حاضر نشان دادند شاخصهای ژئومورفومتریک تاثیر بسزایی در افزایش دقت تشخیص مناطق حساس به زمینلغزش داشتهاند و باعث افزایش درستی نقشه پهنهبندی از ۷۳۱/۰ به ۹۳۸/۰ شدهاند و قدرت تفکیک بین طبقههای لغزش را افزایش دادهاند. طبق نتایج، شاخص موقعیت توپوگرافی، انحنای سطح و نسبت مساحت سطح بیشترین تاثیر را در افزایش درستی نقشه پهنهبندی داشتهاند. بر اساس نتایج پهنهبندی و شاخصهای ژئومورفومتریک، ۶۸/۸ درصد (۶۷۳۷ هکتار) مساحت منطقه در رده خطر بسیارزیاد و ۳۳/۱۵ درصد (۱۱۹۰۶ هکتار) در رده زیاد قرار گرفته است. باتوجهبه توانایی زیاد شاخصهای ژئومورفومتریک برای تشخیص مناطق حساس لغزش، استفاده از این شاخصها در پهنهبندی خطر زمین لغزش توصیه میشود.

ژئومورفومتری, درستیسنجی, پهنهبندی, زمینلغزش, حوضه دزعلیا, استان اصفهان.