محمدامین حیدری - دانشجوی دکتری آبوهواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
فرامرز خوش اخلاق - استادیار آبوهواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

در این پژوهش از سه پایگاه داده به ترتیب سازمان هواشناسی ایران (در دوره ۲۰۱۰ -۱۹۶۱)، دادههای بازکاویشده سازمان مطالعات محیطی ایالات متحده (در دوره ۲۰۱۰ -۱۹۴۸) و مرکز دادههای مدلهای GCM و RCM کشور کانادا با دوره آماری (۲۰۴۰-۱۹۶۰) استفاده شد. همچنین روشهای همبستگی اسپیرمن، آزمون روندیابی R همبستگی و منکندال و ۱۳ مدل - سناریوی جفتشده توصیهشده IPCC به منظور مطالعه اثر تغییرات فشار منطقه سودان و دریای سرخ بر ناهنجاریهای بارشی منطقه جنوب غرب ایران و در ارتباط با گرمایش جهانی به کار رفت. نتایج این پژوهش نشان میدهد رابطه وارون و معناداری بین فشار منطقه دریای سرخ و سودان با بارش ایستگاههای جنوب غرب ایران به ترتیب در سطح آماری ۹۹ و ۹۵درصد اطمینان وجود دارد؛ بدین ترتیب ناهنجاری بارش ماهیانه در ایستگاههای منتخب در جنوب غرب ایران، رابطه معناداری با تغییرات فشار هوا در منطقه سودان و دریای سرخ دارد. مطالعه سه تراز فشار دریا، ۹۲۵ و ۸۵۰ هکتوپاسکال نشان میدهد ترازهای بالاتر همبستگی بیشتری با ماههای دارای ناهنجاری بارش دارند؛ همچنین روندیابی دوره ۶۵ساله (مشاهداتی) و ۳۰ساله (پیشبینی) فشار در منطقه سودان و دریای سرخ (زبانه سودان) حاکی است فشار در تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیلی ترازهای ۹۲۵ و ۸۵۰ هکتوپاسکال، روند افزایشی معناداری دارد و در دهههای آتی براساس خروجی بیشتر مدلها بالاتر از نرمال اقلیمی (۱۹۹۰-۱۹۶۰) قرار خواهد داشت که نتایج رگرسیون خطی و آزمون من ـ کندال نیز آن را تایید میکند. براساس یافتههای پژوهش ترازهای بالاتر و بهویژه در منطقه مرکزی سلول سودانی، تغییرات شدیدتری را نسبت به زبانه کمفشار بر روی دریای سرخ در ماههای نوامبر تا دسامبر دارد. تغییرات فشار در ترازهای بالاتر نسبت به ترازهای زیرین بیشتر بوده است؛ از این رو استنباط میشود تغییرات فشار در منطقه سودانی فقط منشا زمینی و گرمایی ندارد و آثار عوامل دینامیکی فشار در این رابطه موثرتر بوده است. براساس نتایج بهدستآمده تغییرات فشار و ارتفاع جو و تداوم آن درنتیجه پدیده گرمایش جهانی در منطقه سودان و دریای سرخ موجب افزایش خشکسالی و کاهش بارش در جنوب غرب ایران میشود.

گرمایش جهانی, مراکز فشار, ناهنجاری بارش, کمفشار سودان, جنوب غرب ایران