صمد فتوحی - دانشیار گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
احسان عطایی کیا - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
داریوش رحیمی - دانشیار گروه آبوهواشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

دریاچهها، دفتر بایگانی تحولات اقلیمی به شمار میآیند و تعریفکننده هویت مدنی شهرها و مراکز سکونتگاهی در ایران بوده و هستند؛ بنابراین حیات آنها با حیات هویت شهرهای ساحلی خود پیوندی منطقی دارد. هامون، یکی از ده چالهای است که تحولات اقلیمیمنطقهای فاز پایانی کواترنر سبب تغییرات کلی و عمومی در آن شده و پیرو آن تاثیرات عمیقی در سیستمهای محیطی و هردینگهای اجتماعی ساحلی آن داشته است. شناخت این تغییرات اطلاعات ذیقیمتی درباره میزان تابآوری محیطی در اختیار پژوهشگران و مدیران قرار میدهد. این مقاله از طرحی پژوهشی در دانشگاه اصفهان اقتباس شده است و سعی دارد با اتکا بر روش تحلیل سیستمی و استفاده از روش رایت، ضمن روشنساختن میزان تغییرات این دریاچه نسبت به فاز پایانی کواترنری، تاثیرات ناشی از این تغییرات را بر سیستمهای محیطی و هردینگهای اجتماعی منطقه ارزیابی کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد: - بهواسطه تفاوت در الگوی بارشی این چاله نسبت به حوضههای دیگر ایران با وجود وسعت و عمق آن، در گذشته سکونتگاههای مجاور این چاله تابآوری مدنی کمتری دربرابر تغییرات اقلیمی از خود نشان دادهاند. - آلومتری سطح پوشش یخی این حوضه با سطح دریاچه آن اختلاف عمیقی با دیگر دریاچههای ایران مرکزی دارد و به همین دلیل ضریب پایداری هردینگهای اجتماعی حاشیه آن آسیبپذیرتر از دیگر هردینگهای ایران مرکزی است. - دستکم سه سطح تراسی شاخص در این دریاچه ردیابی میشود که دو خط مدنی حاشیه آن را شکل میدهد. شهر سوخته و زهک با ارتفاع ۴۹۵ در بالاترین تراز قرار دارند و زابل با ارتفاع ۴۸۰، دومین تراز مدنی ردیابیشده در این دریاچه محسوب میشود.

آلومتری, هردینگ سیستمهای اجتماعی, تابآوری, پایداری, دریاچه هامون