تدوین معیارهای کاربردی سنجش کیفیت محیطزیست شهری در محلههای مرکزی کلانشهر همدان (نمونه مطالعاتی: محله آقاجانیبیگ)

برنامهریزی محیطی با هدف پایداری و ایجاد زمینههای لازم برای کاهش آلودگیهای محیطزیست شهری انجام میشود. این نوع برنامهریزی ازنظر موضوعی و موضعی، ابزاری برای رویارویی با آلودگیهای محیطزیست شهرها و محلههای شهری است. شکل کلی شهر همدان، شعاعی است و این امر، سبب ازدیاد تردد وسایل نقلیه به حلقه اول شهر شده است. نتیجه تراکم و تعدد رفتوآمد، بروز مشکلات زیستمحیطی بسیاری در محلههای واقع در محدوده حلقه اول شهر ازجمله محله آقاجانی بیگ است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی، ازنظر روش، توصیفی - تحلیلی و هدف آن، برنامهریزی محیطی برای پایداری محیطزیست محله آقاجانی بیگ است. پس از شناسایی و تدوین ابعاد، شاخصها و متغیرهای پژوهش به روش کتابخانهای، اطلاعات هریک از شاخصها با مطالعههای میدانی (مشاهده) و اندازهگیری معیارهای زیستمحیطی موثر بر پایداری (بهکارگیری دادههای ایستگاه ثبت شاخص آلایندههای هوای شهری، اندازهگیری صوت با دستگاه صداسنج Casellacel، نمونهبرداری شاخص کیفیت رواناب شهری) جمعآوری شدند. برای جمعآوری اطلاعات، ابتدا با استفاده از شاخصهای کیفیت محیطی در مقیاس محله که از مبانی نظری برگرفته شده بودند، مهمترین شاخصهای تاثیرگذار بر پایداری محیطزیست محله آقاجانی بیگ شناسایی و اولویتبندی شدند. شاخصهای محیطی بررسیشده در دو دسته کاربری زمین و کیفیت محیطی دستهبندی شدند که شامل آلودگی هوا، آلودگی صوت، آلودگی روانابهای سطحی، برخورداری از فضای سبز، تنوع کاربری زمین، تراکم و دسترسی به خدمات عمومی محلی بودند. ارزش هر شاخص در دامنهای بین یک تا پنج مشخص شد که نشاندهنده سطوح مختلف پایداری هستند. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهند محدوده مطالعهشده در وضعیت پایداری متوسط با ارزش ۳ قرار دارد. علت کسب این ارزش، تاثیر شاخصهای مرتبط با کاربری زمین بر شاخصهای کیفیت محیط است؛ بهگونهایکه سطح پایداری شاخصهای کیفیت محیطی محدوده مطالعهشده در وضعیت متوسط پایین (پایدار نیست اما نه به شدت سطح پایین) است و محدوده در وضعیت مطلوبی ازنظر سطح پایداری شاخصهای کیفیت محیطی قرار ندارد.

Keywords:

محیطزیست , توسعه پایدار , کیفیت محیط شهری , محلههای مرکزی , شهر همدان , محله آقاجانی بیگ