بررسی چینهشناسی نبکاها برای تشخیص نوسانهای اقلیمی مطالعه موردی: حوضه علا در حاشیه کویر مرکزی

رسوبات بادی منبع عمدهای از اطلاعات دیرینه محیطی هستند و از چینهشناسی و رسوبشناسی تپههای ماسهای برای تفسیر رخدادهای گذشته ناشی از افزایش فعالیت بادی استفاده میشود. عناصر چینهشناسی و رسوبشناشی تپههای بادی مانند تراکم پالئوسلها و رسها، شاخصهایی از تغییرات و نوسانهای اقلیمی هستند که شواهد مفیدی از بازسازی محیطهای گذشته در مناطق خشک فراهم میکنند. با توجه به اینکه اطلاعات بسیار محدودی از ویژگیهای اقلیم دیرینه مناطق خشک و بیابانی ایران موجود است، چینهشناسی رسوبات موجود در تپهها و نبکاهای این مناطق، به شناخت اقلیم گذشته حاکم بر آنها کمک میکند؛ به همین دلیل، در این پژوهش با استفاده از شواهد چینهشناسی به بازسازی اقلیم دیرینه در نبکازارهای حوضه علا در حاشیه کویر مرکزی پرداخته شده است. روش این پژوهش بر پایه مطالعات میدانی و آزمایشگاهی و نیز تحلیل دادههای مربوط به چاههای مشاهدهای و دادههای باد این حوضه است. نتایج پژوهش نشان میدهد میزان ضخامت چینههای نبکاها، رنگ، اندازه ذرات و چسبندگی ذرات متاثر از اقلیم زمان خود و بهگونهای است که در دورههای خشکسالی میزان ضخامت چینهها در نبکا بیشتر و برعکس در دورههای مرطوبتر ضخامت چینهها کمتر است. همچنین، چینههای نبکاها با تاثیر از نوسانات سطح اساس آب زیرزمینی تغییراتی را در خود ثبت کردهاند؛ بهگونهای که با کاهش سطح آب زیرزمینی میزان چسبندگی ذرات رسوبی چینهها بهعلت کاهش رطوبت در دسترس کاهش یافته است و در صورتی که این افت سطح آب زیرزمینی همچنان ادامه یابد، در سالهای نهچندان دور محیط تراکمی این نبکاها به محیطی فرسایشی تبدیل میشود و با توجه به جهت بادهای غالب و قویترین بادهای این حوضه، شهرهای حاشیه جنوب شرقی و جنوبی این نبکاها در معرض توفانهای گرد و خاک حاصل از فرسایش کاوشی این نبکاها قرار میگیرند.

Keywords:

نبکا , چینهبندی , فرسایش بادی , حوضه علا