سعید موحدی - دانشگاه اصفهان - دانشکده جغرافیا
محمد براتی - دانشگاه اصفهان

در این مطالعه به بررسی همدید و سهبعدی مراکز چرخندزایی و همبستگی آنها با بارش کشور به شیوه مقایسه­ای در ترازهای مختلف جو در سال ۱۳۷۲ پرداخته شده است. بررسی چرخندها در مقیاس­های مختلف و به شیوه­های گوناگون و با استفاده از انواع معیارها در جهت شناسایی توده هواهای بارش­زا، طوفان­ها و ... در یک منطقه صورت می­گیرد تا از این طریق الگوهای جوی موجد این توده­های هوا و چرخندها مطالعه و مسیرهای چرخندی و عوامل گوناگون تاثیرگذار بر روی آن تحلیل شود. برای شناسایی و مکانیابی چرخندها از الگوریتم طراحی شده در محدوده مورد مطالعه؛ یعنی طول جغرافیایی ۳۰ درجه غربی تا ۸۰ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ۰ تا ۸۰ درجه شمالی و از داده­های بازکاوی شده ارتفاع ژئوپتانسیل پایگاه داده­ای NCEP/NCAR با تفکیک زمانی ۶ ساعته روزانه (۰۰ و ۰۶ و ۱۲ و ۱۸ زولو) و تفکیک مکانی ۲/۵ در ۲/۵درجه استفاده شده است. برای مکانیابی چرخندها از نرمافزار گردز و برای واکاوی و ترسیم نقشه­ها از نرم­افزار متلب، سرفر و اکسل استفاده شده است. نتایج مطالعه حاکی از آنست که در ترازهای ۵۰۰ و ۱۰۰۰ هکتوپاسکال چرخندهای بیشتری نسبت به ترازهای مابین آنها وجود دارد. در ترازهای بالائی جو همبستگی بیشتری بین چرخندها و بارش در مناطق شمالغربی و غربی کشور دیده میشود. همچنین در مناطق جنوبشرق و شرق کشور همبستگی بین بارش و چرخندها در ترازهای پایین جو نمود بیشتری دارد.

واژههای کلیدی: چرخند, مراکز چرخندزایی, بارش, همدید, همبستگی