واکاوی مگانی زمانی دما در جمهوری آذربایجان

در این پژوهش،جهت بررسی روند تغییرات دمای جمهوری آذربایجان از داده های دمای میانگین پایگاه داده دانشگاه سانتا کلارا که دارای تفکیک مکانی ۵/۰×۵/۰ درجه است،در یک دوره ۵۰ ساله (۱۹۵۰-۱۹۹۹) استفاده شده است. نخست برای واکاوی مکانی دادهها،با روش نزدیکترین همسایگی در نرم افزار Surfer نقشههای همدمای سالانه، فصلی و ماهانه تهیه گردید.پس از بررسی نقشه سالانه،میانگین یاختهای دمای سالانه آذربایجان ۷/۱۱ درجه سانتی گراد تعیین شد.کمینه دما در ارتفاعات شمالی (شاه داغ و بازاردوزو) و باختری آذربایجان حدود ۵ درجه سانتی گراد است،اما در بخش های مرکزی و خاوری آذربایجان (شیروان) بیشینه دمایی که حدود ۱۵ درجه سانتی گراد است نشان داده شده،خط همدمای ۱۱ درجه بیشتر بخش نخجوان را گرفته که نشان می دهد دمای هوای نخجوان نسبت به آذربایجان خنک تر است.فصل تابستان با میانگین دمای ۲۲ و ۷/۲۲ درجه سانتی گراد به ترتیب برای آذربایجان و نخجوان به عنوان گرمترین فصل سال و فصل زمستان با میانگین دمای ۹/۱- و ۸/۰ درجه سانتی گراد به ترتیب برای آذربایجان و نخجوان به عنوان سردترین فصل سال شناخته شد.برج بهمن با میانگین دمای ۸- درجه سردترین ماه سال است،کمینه دمای این برج در ارتفاعات شمالی بازاردوزو و شاه داغ و ارتفاعات باختری آذربایجان است،برای واکاوی روند زمانی دما،سریهای زمانی ماهانه،فصلی و سالانه محاسبه گردید و سپس با آزمون ناپارامتری من-کندال روند افزایشی یا کاهشی با سطح اطمینان ۹۵% و ۹۹% آزمون شد.در بین سریهای زمانی سالانه، فصلی و ماهانه فقط برج فروردین در سطح ۹۵ درصد در آذربایجان دارای روند معنادار افزایشی است.

Keywords:

جمهوری آذربایجان , دما , روند , من کندال