بررسی تغییرات الگوی رودخانه گاماسیاب در رابطه با تغییرات پشته ها ی ماسه ای

پشته های ماسه ای واحدهای مورفولوژی رودخانه ای هستند که همراه با تغییر در مقادیر دبی باعث تغییر در الگوی رودخانه می شوند. هدف از این مقاله بررسی تغییرات الگوی کانال و پشته های ماسه ای کناری و داخلی رودخانه گاماسیاب از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۸۹ در استان کرمانشاه است. این مطالعه با روش تاریخی و با استفاده از عکسهای هوایی سالهای ۱۳۳۴، ۱۳۴۸، ۱۳۸۲ و تصاویر ماهوارهای IRS سال ۱۳۸۹ با قدرت تفکیک ۵/۱ متر انجام شده است. با مختصات دار کردن عکسهای هوایی در نرم افزار ARC MAP بر اساس نقشه های ۲۵۰۰۰/۱مسیر رودخانه و پشتههای ماسهای رودخانه رقومی شده است و رودخانه به ۱۲ بازه تقسیم، مساحت پشته های میانی و کناری در هر بازه اندازه گیری، و تغییرات الگوی رودخانه با شاخص خمیدگی و گیسویی شناسایی شده است. نتایج نشان داد که مساحت پشتههای ماسهای میانی رودخانه از ۳۹/۸۴ هکتار در سال ۱۳۳۴ به ۵/۲۰۴ هکتار در سال ۱۳۸۹رسیده است افزایش مساحت پشته های میانی باعث ایجاد الگوهای متفاوتی در مسیر رودخانه شده است به طوری که رودخانه از الگوی ماندری به الگوی رودخانههای پیچان با بستر گراولی، الگوی آنابرنچینگ و الگوی گیسویی تغییر الگو داده است. اما بازه ها در پایین دست جریان تغییر پلان فرمی نداشته و از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۸۹ دارای الگوی ماندری بوده اند. کاهش در مقدار دبی، برداشت شن و ماسه و شیب کم رودخانه باعث شده که این بازه ها تغییر الگویی نداشته باشند. مساحت پشته های کناری از ۵/۸۴۹ هکتار در سال ۱۳۳۴ به ۵۰۰ هکتار در سال ۱۳۸۹ کاهش پیداکرده است. تغییر الگوی رودخانه و پیشروی کشاورزان به حریم رودخانه از دلایل کاهش مساحت پشته های ماسه ای کناری می باشد.

Keywords:

پشته های ماسه ای , تغییرات الگوی رودخانه , شاخص خمیدگی , شاخص سینوسیته , رودخانه گاماسیاب