حسین عساکره - دانشیار اقلیم شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
رباب رزمی - کارشناس ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

  بارش یکی از متغیرترین عناصر اقلیمی است که تغییرات آن میتواند تبعات منفی محیطی، اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی برای جوامع بشری داشته باشد. ازاین رو مطالعه تغییرات بارش یکی از کانونهای توجه اقلیم شناسان است. به ویژه افراز تغییر و تغییرپذیری از اهمیت شایان توجهی برخوردار بوده، میتواند نقش مهمی در پیش بینیهای اقلیمی و در نتیجه مدیریت منابع آب و برنامهریزیهای بهینه محیطی، اقتصادی و کشاورزی داشته باشد. در تحقیق حاضر تلاش شده است تا رفتار میانگین طولانی مدت (تغییر) و نوسانی (تغییرپذیری) بارش در پهنه شمال غرب ایران ارزیابی گردد. بدین منظور از دادههای ۲۶۰ ایستگاه همدید، اقلیم شناسی و باران سنجی وابسته به وزارت نیرو و سازمان هواشناسی کشور طی دوره آماری ۲۰۰۵ - ۱۹۶۶ (۴۰ ساله)، استفاده شد. با برازش مدل رگرسیون خطی به روش ناپارامتری، روند بارش بررسی شد. نتایج نشان داد که بارش سالانه دارای رفتاری کاهشی بوده است. روند کاهشی عمدتا حاصل کاهش بارش طی دهه آخر بوده است. طی دهه چهارم بر خلاف دهههای قبل وسعت پهنههای کم بارش بیش از پهنههای پر بارش بود. این روند کاهشی ۷۲ درصد از پهنه را در بر گرفته است. با تحلیل طیفی مشاهدات بارش، چرخههای معنی دار بارش سالانه در پهنه شمال غرب ایران شناسایی شد. براین اساس، چرخههای سینوسی معنی دار ۳-۲، ۵-۳، ۱۱-۵ و ۱۱ سال به بالا آشکار گردید.گستره وسیعی از پهنه متاثر از چرخههای سینوسی ۱۱-۵ ساله است. طبق تجارب جهانی، وجود این چرخهها را میتوان به تاثیر عوامل کلان مقیاس اقلیمی – اقیانوسی نسبت داد. برای مثال چرخههای۳-۲ ساله را عمدتا به تغییرات دو سالانه ( QBO ) الگوی بزرگ مقیاس گردش عمومی جو و جریانات مداری و چرخههای ۵-۳ ساله را به پدیده انسو نسبت دادهاند.

بارش, تحلیل طیفی, روند, شمال غرب ایران, همساز, بسامد