موسی عابدینی - دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

  شهر توریستی سرعین در دامنه شرقی کوه سبلان در ارتفاع بین ۱۶۴۰ تا ۱۷۴۰ متر و ۱۶ کیلومتری غرب شهر اردبیل در مسیر دره گسلی واقع شد است. سازند­های زمین شناسی مقر شهر از مواد پرتابه­های آتشفشانی(توف، کنگلومرا، خاکستر، لاهار و مواد تراسهای آبرفتی قدیمی و جدید ریزدانه، تراورتن، مارن تشکیل شده است. توسعه فیزیکی کنونی شهر نیز به سرعت به موازات گسلها در محیطی مخاطره آمیز صورت می­گیرد. در زلزله اردبیل۱۳۷۵ در اثر شکست لایههای زمین شناسی در وسط شهر توریستی سرعین آرتزین آب گرم به ارتفاع ۱۲ متر شد صورت گرفت که نشان دهنده تاثیر تکتونیک بر وضعیت چشمههای آبگرم گسلی است. امروزه برج­ها و هتل­های مدرن بیش از ۱۵ طبقه بشدت در منطقه فعال تکتونیکی با مخاطرات محیطی بالقوه در حال توسعه و گسترش است. نتایج نمونه برداری و آزمایشات نشان دهنده وجود در­صد بالای رس(۴۶%)، سیلت (۳۲%) نسبت به (ماسه(۲۵%) و سازندهای درشت دانه در محل مقر شهر است. نتایج آزمایش نشان داد که سازند­های مقر شهر مستعد روانگرایی، فرونشست در زمان بروز زمین لرزهها هستند. بنابراین، وجود رس با شاخص خمیرایی بالا، شیب توپوگرافی زیاد، گسلهای فعال در محدوده و مقره شهر، لایه مارنی و پرتابههای آذرین برای فونداسیون سازههای سنگین در مواقع بروز زمین لرزه نسبتا شدید (بیش از۵/۵ ریشتری) بسیار مخاطره آمیز خواهد بود. در نهایت، با تلفیق لایههای شیب، طبقات ارتفاعی، لیتولوژی،گسل و سیستم زهکش، لایه نهایی پهنهبندی مخاطرات محیطی ترسیم شد. نتایج حاصل از پهنه بندی نشان داد که تمام بخش شمال شهر و قسمتهائی از بخشهای میانی و جنوبی در محدوده مناطق با خطر بالا و خطر بسیار بالا قرار دارند. نقشه پهنه بندی مناطق مختلف شهر و محدوده حواشی آن به صورت مناطق باخطر بسیار بالا، با خطر بالا، نسبتا کم و با خطر کم ممیزی شد. نقش فاکتورهای محیطی نظیر گسل، طبقات ارتفاعی، درصد شیب نسبت به وضعیت لیتولوژی و رودخانه در ایجاد مخاطرات محیطی (به صورت تنگنا) در توسعه فیزیکی شهر (به ویژه در توسعه فیزیکی آتی آن ) بسیار موثر است .

زمین ساخت, سازندهای مقر شهر, شهر سرعین, مخاطرات محیطی