عباسعلی ولی - دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز
محسن پورخسروانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان

ژئومورفولوژی کاربردی بر سه محور برقراری پایداری مکفی منابع طبیعی، تخفیف خطرهای طبیعی و کاهش و تعدیل تاثیرهای تغییرات جهانی محیط استوار است. یکی از مهمترین چشم اندازهای ناهمواری در مناطق خشک نبکا است. نبکا در اثر عملکرد فرآیندهای بادرفتی و بیولوژیک به وسیله تجمع رسوبات تشکیلمیشود. درک ارتباطات اکوژئومورفولوژیک پیچیده در سیر تکامل چشم انداز نبکا می­تواند در مدیریت تغییرات محیطی برای پیش بینی مراحل توالی، تعدیل بیابان زایی و تخریب اراضی، ارزیابی آثار تغییرات اقلیمی، بررسی آثار تغییر در نوع استفاده از اراضی، ایجاد و توسعه شرایط تشکیل پایداری سیستم­های مناطق خشک و نیمه خشک موثر واقع شود. در این پژوهش ارتباطات موجود بین خصوصیات رویشی گونه­های Tamarix mascatensis ، Reaumuria turcestanica و mannifera Alhagi با مولفه­های مورفومتری نبکا با استفاده از نتایج تحلیل رگرسیون خطی چندگانه در منطقه خیرآباد از محدوده حوضه آبریز کویر سیرجان ارزیابی شده است .عوامل توجیه­گر ارتفاع یا مولفه عمودی نبکا در نبکاهای Ta . ma و Re . tu عوامل سه گانه ارتفاع گیاه ،قطر طوقه وتاج پوشش گیاه به ترتیب با ضرایب تبیین ۷۲۰/۰و۷۳۷/۰ است. عوامل متاثر در قطر قاعده نبکا یا مولفه افقی نبکا در نبکاهای Ta.ma تاج پوشش گیاه وقطر طوقه گیاه و در نبکاهای Re.tu عوامل تاج پوشش وارتفاع گیاه به ترتیب با ضرایب تبیین ۶۵۵/۰و۵۳۱/۰ است. در نبکاهای Al.ma تنها عامل دخیل شده برای توجیه ارتفاع و قطر قاعده نبکا عامل تاج پوشش گونه با ضرایب تبیین ۵۸۶/۰و۶۲۵/۰ است. در مورد عوامل مورفولوژی گیاهی در توجیه عامل شیب دامنه نبکا تنها   مدل بدست آمده برای نبکاهای Ta . ma است . در این مدل فقط عامل پوشش تاجی به عنوان متغییر مستقل دخیل شده است   با توجه به نتایج تحقیق می­توان چنین استنباط کرد برای توجیه تشکیل و تکامل نبکا عامل فرم­های رویشی گیاهان موثر است. وجود ارتباطات متفاوت بین مولفه­های مورفومتری نبکا و پوشش گیاهی حاکی از عملکرد متفاوت گونه­ها در توسعه نبکاست. شدت این ارتباطات حاکی از تکامل مکانسیم­های تطابقی گونه­های تشکیل دهنده نبکا ست.

نبکا, مورفولوژی, مورفومتری, شکل رویشی, اکوژئومورفولوژی, سیرجان