فرزاد قائمی - استادیار/ گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

برزونامه کهن یکی از متون حماسی شاخص فارسی است که بعد از شاهنامه فردوسی، بیشترین کثرت و تنوع نسخ را دارد؛ لیکن به علت نداشتن نسخ مستقل، از حیث نسخهشناختی، کمتر مورد بررسی دقیق قرار گرفته است. این جستار، با بررسی کیفیت تطور نسخ این متن و تعمیم یافتهها به ژانر حماسه ملی فارسی، یک مدل سهگانه برای طبقهبندی منابع متنی این ژانر طراحی کرده است.  مطابق این مدل، نسخ حماسههای فارسی در سدههای هفتم تا دهم، در سه شکل متنی مستقل، مجموعهای و نسخ شاهنامهای یافت میشوند. سنت ادبی مسلط بر این متون، سنت «الحاقسرایی» است که مطابق این سنت، هم خالقان اولیه آثار و هم کاتبان نسخ، به جای خلق اثر مستقل با انگیزه الحاق به متن معیار (شاهنامه) اثر را ایجاد میکردند. به همین دلیل، غالب نسخ برزونامه کهن (۴۷ نسخه از ۵۴ نسخه)، «شاهنامهای» بودهاند و شاعر (کوسج) نیز محتملا متن را برای الحاق به شاهنامه یا لااقل در نسبت با آن سروده بود.

برزونامه کهن شاهنامه فردوسی داستان الحاقی نسخه خطی