کمال باغجری - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی پردیس فارابی دانشگاه تهران

سهگانه الجزائر (شامل سه رمان الدار الکبیره، الحریق و النول) اثر محمد دیب، نویسنده مشهور الجزایری، یکی از شاخصترین آثار ادبیات معاصر الجزایر است که تصویری عینی و متکثر از وضعیت این کشور در سالهای منتهی به استقلال ارائه داده است. محمد دیب در هر یک از این سه رمان بر یکی از ابعاد زندگی مردم الجزایر انگشت نهاده و پیامدهای استعمار را به ترتیب در زندگی روزمره شهری، روستایی و بخش صنعت به تصویر کشیده است. پژوهش پیشرو، برمبنای مفروضات و محورهای اصلی نظریه و نقد پسااستعماری، مهمترین سازمایههای پسااستعماری این سه رمان را استخراج و واکاوی کرده و درصدد پاسخ به این پرسش برآمده که مولفههای پسااستعماری در این سه رمان چگونه و با چه سازوکارهای ادبی تبلور یافته است. این سازمایهها عبارتاند از: گسست روایت و تاثیر آن بر بازنمایی فضای استعماری و پسااستعماری، تقویت رابطه ارباب/برده در سایه استعمار فرانسه، ترسیم پیامدهای سیاستهای دوگانه استعماری بر جامعه الجزایری، مقاومت و نژادپرستی درونیشده. دستاورد اصلی این پژوهش این است که رمانهای سهگانه مزبور با روایتی گسسته و منقطع و با ارائه تصویری عینی از بخشهای مختلف جامعه الجزایر در آخرین سالهای حضور فرانسه در این کشور، رسالت پوشالی استعمار مبنی بر اهدای تمدن و نوزایی به الجزایر را به چالش گرفته، و ماهیت حقیقی استعمار را برای خوانندگان فاش کرده است.

نقد پسااستعماری, استعمار الجزایر, محمد دیب, سهگانه الجزائر, الدار الکبیره, الحریق, النول